A complete backup of orfoepiyalugeti.blogspot.com

More Annotations

Favourite Annotations

Text

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTITRANSLATE THIS PAGE 1. İlə -la, -lə qoşması yazılışından fərqli olaraq tələffüzdə -nan, -nən (samitlə bitənlərdə), -ynan, -ynən (saitlə bitənlərdə) şəklində işlənir.Sonu geniş damaq saitləri ilə bitən sözlərin axırıncı saiti -nan, -nən qoşmasından əvvəl ey kimi tələffüz olunur; məs.: nə

ağılnan,

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: 2017TRANSLATE THIS PAGE 2. Təkhecalı sözlərin sonunda gələn qoşa samitlərdən biri tələffüz olunmur; məs.: zən, zid, rəd sir, tib, fən, xət, həd, həl, his və s. AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: KE (K) SAMITININTRANSLATE

THIS PAGE

PAGE

Sonundakı q samiti x çalarlığında tələffüz olunan sözlərə samitlə başlanan şəkilçi bitişdirildikdə və ya söz qoşulduqda q səsi yenə x çalarlığında tələffüz olunur.Lakin belə sözlərə saitlə başlanan şəkilçi bitişdirildikdə və ya söz qoşulduqda q əvəzinə ğ tələffüz olunur; məsələn papaq - papax - papaxçı. papaxsatan, papax - papağın AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: KASIM 2018TRANSLATE THIS PAGE 1. İlə -la, -lə qoşması yazılışından fərqli olaraq tələffüzdə -nan, -nən (samitlə bitənlərdə), -ynan, -ynən qoşması yazılışından fərqli olaraq tələffüzdə -nan, -nən (samitlə bitənlərdə), -ynan, -ynən AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: EKIM 2014TRANSLATE THIS PAGE Sonundakı q samiti x çalarlığında tələffüz olunan sözlərə samitlə başlanan şəkilçi bitişdirildikdə və ya söz qoşulduqda q səsi yenə x çalarlığında tələffüz olunur.Lakin belə sözlərə saitlə başlanan şəkilçi bitişdirildikdə və ya söz qoşulduqda q əvəzinə ğ tələffüz olunur; məsələn papaq - papax - papaxçı. papaxsatan, papax - papağın AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: SAİTLƏRİN …TRANSLATE

THIS PAGE

I səsi arxa sırada, dar və dodaqlanmayan vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə tələffüzdə ancaq sözün ortasında və axırında təsadüf edilir; məs.: qırmızı, qış, sarı və s. Vurğunun son hecaya düşməsi nəticəsində sözün birinci hecasında ı səsi qısa tələffüz olunur; məs.:qıfıl, qızdırma, tısbağa AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: MÜXTƏLIF SAITTRANSLATE THIS

PAGE

Müxtəlif sait qoşalıqları və oxunuş qaydası. Müasir Azərbaycan dilindəki bir sıra sözlərin əvvəlində, ortasında, bəzən də sonunda müxtəlif saitlər yanaşı gəlir və yanaşı da yazılır. Lakin yanaşı yazılan belə müxtəlif saitlərin tələffüzü ilə yazılışı tam eyniyyət təşkil etmir və

orfoepik

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: ALINMA SÖZLƏRIN …TRANSLATE THIS PAGE Ərəbcədə sözlərin ortasında i ilə yazılan sözlər tələffüzdə yi ilə ifadə olunur; məs.: ayilə, bayis, dayim, dayirə, mayil, fayiz, xayin və s. 4. Bir qisim ərəbcə və farsca sözlər dilimizin ahənginə tabe edilərək tələffüz olunur, lakin bir qisim sözlər də vardır ki, əslində olduğu kimi, yəni

ahənginə

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: AZƏRBAYCAN …TRANSLATE THIS

PAGE

G səsi dil ortasında, partlayan və cingiltili vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu sözə sözün əvvəlində, ortasında, sonunda və sözün axırıncı hecasında rast gəlmək mümkündür. Söz axırında nsəsi ilə birlikdə gələn g səsi bir qədər kar (k səsinə yaxın) tələffüz olunur; məs.: zəng, pələng,

tüfəng

ağılnan,

THIS PAGE

orfoepik

ahənginə

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: AZƏRBAYCAN …TRANSLATE THIS

tüfəng

ağılnan,

THIS PAGE

orfoepik

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: AZƏRBAYCAN …TRANSLATE THIS

tüfəng

ahənginə

ağılnan,

THIS PAGE

PAGE

Azerbaycan Dilinin Orfoepiya Sözlüğü (YÜKLƏ) - Turuz - Türkçe Etimolojik Sözlük. Orfoepiya lüğəti PDF YÜKLƏ. Müasir Azərbaycan Dili (fonetika, orfoepiya, orfoqrafiya) (YÜKLƏ) AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: EKIM 2014TRANSLATE THIS PAGE Sonundakı q samiti x çalarlığında tələffüz olunan sözlərə samitlə başlanan şəkilçi bitişdirildikdə və ya söz qoşulduqda q səsi yenə x çalarlığında tələffüz olunur.Lakin belə sözlərə saitlə başlanan şəkilçi bitişdirildikdə və ya söz qoşulduqda q əvəzinə ğ tələffüz olunur; məsələn papaq - papax - papaxçı. papaxsatan, papax - papağın AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: SAİTLƏRİN …TRANSLATE

THIS PAGE

A səsi arxa sırada, geniş və dodaqlanmayan vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə sözün əvvəlində, ortasında və axırında təsadüf edilir; məs.: alma, ata, bağlar, alacağ və s. AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: QOŞMALARIN …TRANSLATE THIS

PAGE

Məlum olduğu üzrə, yazıda q ilə bitən çoxhecalı sözlərin axırında bəzən x, bəzən də ğ eşidilir, lakinğ səsi nisbətən çox işlədilir, belə sözlərin axırındakı x səsinin saitlə başlanan şəkilçidən əvvəl ğsəsinə çevrildiyini də nəzərə alaraq, orfoepiyada, həmin sözlərə sonu ğ AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTITRANSLATE THIS PAGE 1. İlə -la, -lə qoşması yazılışından fərqli olaraq tələffüzdə -nan, -nən (samitlə bitənlərdə), -ynan, -ynən (saitlə bitənlərdə) şəklində işlənir.Sonu geniş damaq saitləri ilə bitən sözlərin axırıncı saiti -nan, -nən qoşmasından əvvəl ey kimi tələffüz olunur; məs.: nə

ağılnan,

THIS PAGE

ağılnan,

THIS PAGE

ağılnan,

THIS PAGE

orfoepik

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: AZƏRBAYCAN …TRANSLATE THIS

tüfəng

ağılnan,

THIS PAGE

orfoepik

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: AZƏRBAYCAN …TRANSLATE THIS

tüfəng

ağılnan,

THIS PAGE

orfoepik

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: AZƏRBAYCAN …TRANSLATE THIS

tüfəng

ağılnan,

THIS PAGE

Ke samitiI Ke samiti aşağıdakı məqam və şəraitdə adi halda öz məxrəcinə müvafiq, yəni k samitinin kar qarşılığı kimi tələffüz olunmalıdır: a) əsil Azərbaycan sözlərində və çoxdan azərbaycancalaşmış alınma sözlərdə. 1. Söz başında ı-dan başqa hər cür saitdən evvəl. kal, katib, kef, kəs, kələm, kim, kitab, kol, kotan, köz, köpük, kuzə, kül AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: KASIM 2018TRANSLATE THIS PAGE 1. İlə -la, -lə qoşması yazılışından fərqli olaraq tələffüzdə -nan, -nən (samitlə bitənlərdə), -ynan, -ynən qoşması yazılışından fərqli olaraq tələffüzdə -nan, -nən (samitlə bitənlərdə), -ynan, -ynən AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: EKIM 2014TRANSLATE THIS PAGE Sonundakı q samiti x çalarlığında tələffüz olunan sözlərə samitlə başlanan şəkilçi bitişdirildikdə və ya söz qoşulduqda q səsi yenə x çalarlığında tələffüz olunur.Lakin belə sözlərə saitlə başlanan şəkilçi bitişdirildikdə və ya söz qoşulduqda q əvəzinə ğ tələffüz olunur; məsələn papaq - papax - papaxçı. papaxsatan, papax - papağın AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: SAİTLƏRİN …TRANSLATE

THIS PAGE

orfoepik

ahənginə

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: AZƏRBAYCAN …TRANSLATE THIS

tüfəng

ağılnan,

THIS PAGE

orfoepik

ahənginə

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: AZƏRBAYCAN …TRANSLATE THIS

tüfəng

ağılnan,

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: Q SAMITININ …TRANSLATE THIS

THIS PAGE

orfoepik

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: AZƏRBAYCAN …TRANSLATE THIS

tüfəng

THIS PAGE

y səsi özündən əvvəl gələn geniş (açıq) saiti dar (qapalı) saitə çevirir; buna görə də şəkilçilərdə ysəsindən əvvəl gələn geniş a səsi y səsinin təsiri altıda dar ı səsinə AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: EKIM 2014TRANSLATE THIS PAGE Sonundakı q samiti x çalarlığında tələffüz olunan sözlərə samitlə başlanan şəkilçi bitişdirildikdə və ya söz qoşulduqda q səsi yenə x çalarlığında tələffüz olunur.Lakin belə sözlərə saitlə başlanan şəkilçi bitişdirildikdə və ya söz qoşulduqda q əvəzinə ğ tələffüz olunur; məsələn papaq - papax - papaxçı. papaxsatan, papax - papağın AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: ALINMA SÖZLƏRIN …TRANSLATE THIS PAGE Ərəbcədə sözlərin ortasında i ilə yazılan sözlər tələffüzdə yi ilə ifadə olunur; məs.: ayilə, bayis, dayim, dayirə, mayil, fayiz, xayin və s. 4. Bir qisim ərəbcə və farsca sözlər dilimizin ahənginə tabe edilərək tələffüz olunur, lakin bir qisim sözlər də vardır ki, əslində olduğu kimi, yəni

ahənginə

ağılnan,

THIS PAGE

PAGE

1. İlə -la, -lə qoşması yazılışından fərqli olaraq tələffüzdə -nan, -nən (samitlə bitənlərdə), -ynan, -ynən qoşması yazılışından fərqli olaraq tələffüzdə -nan, -nən (samitlə bitənlərdə), -ynan, -ynən AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: ALINMA SÖZLƏRIN …TRANSLATE THIS PAGE Ərəbcədə sözlərin ortasında i ilə yazılan sözlər tələffüzdə yi ilə ifadə olunur; məs.: ayilə, bayis, dayim, dayirə, mayil, fayiz, xayin və s. 4. Bir qisim ərəbcə və farsca sözlər dilimizin ahənginə tabe edilərək tələffüz olunur, lakin bir qisim sözlər də vardır ki, əslində olduğu kimi, yəni

ahənginə

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: EYNI QOŞA …TRANSLATE THIS

PAGE

Müasir Azərbaycan dilində, başlıca olaraq, dörd sait əsasında formalaşan eyni sait qoşalığının aşağıdakı növlər vardır.

1.

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: AZƏRBAYCAN …TRANSLATE THIS

tüfəng

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: MÜXTƏLIF SAITTRANSLATE THIS

PAGE

Qeyd: Burada qabaqcadan belə bir məsələni qeyd etməliyik ki, qoşa sait arasına artırılan y dedikdə, y çalarlıqlı bir samitin tələffüzdə artırılması nəzərdə tutulur və bu səs tam y deyil, burada adətən birinci saitdən sonra azacıq y mexrəcində bir samit səsin tələffüzü başlanır və bu səs tam halda formalaşmamış sonrakı sait tələffüz olunur. AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTITRANSLATE THIS PAGE 1. İlə -la, -lə qoşması yazılışından fərqli olaraq tələffüzdə -nan, -nən (samitlə bitənlərdə), -ynan, -ynən (saitlə bitənlərdə) şəklində işlənir.Sonu geniş damaq saitləri ilə bitən sözlərin axırıncı saiti -nan, -nən qoşmasından əvvəl ey kimi tələffüz olunur; məs.: nə

ağılnan,

THIS PAGE

ahənginə

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: EYNI QOŞA …TRANSLATE THIS

PAGE

Müasir Azərbaycan dilində, başlıca olaraq, dörd sait əsasında formalaşan eyni sait qoşalığının aşağıdakı növlər vardır.

1.

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: AZƏRBAYCAN …TRANSLATE THIS

tüfəng

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: MÜXTƏLIF SAITTRANSLATE THIS

ağılnan,

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: Q SAMITININ …TRANSLATE THIS

THIS PAGE

tüfəng

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: SAİTLƏRİN …TRANSLATE

THIS PAGE

y səsi özündən əvvəl gələn geniş (açıq) saiti dar (qapalı) saitə çevirir; buna görə də şəkilçilərdə ysəsindən əvvəl gələn geniş a səsi y səsinin təsiri altıda dar ı səsinə AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: 2017TRANSLATE THIS PAGE 2. Təkhecalı sözlərin sonunda gələn qoşa samitlərdən biri tələffüz olunmur; məs.: zən, zid, rəd sir, tib, fən, xət, həd, həl, his və s. AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: MÜXTƏLIF SAITTRANSLATE THIS

PAGE

Müasir Azərbaycan dilində, başlıca olaraq, dörd sait əsasında formalaşan eyni sait qoşalığının aşağıdakı növlər vardır.

1. ahənginə

ağılnan,

THIS PAGE

ahənginə

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: EYNI QOŞA …TRANSLATE THIS

PAGE

Müasir Azərbaycan dilində, başlıca olaraq, dörd sait əsasında formalaşan eyni sait qoşalığının aşağıdakı növlər vardır.

1.

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: AZƏRBAYCAN …TRANSLATE THIS

tüfəng

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: MÜXTƏLIF SAITTRANSLATE THIS

ağılnan,

THIS PAGE

ağılnan,

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: Q SAMITININ …TRANSLATE THIS

THIS PAGE

tüfəng

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: SAİTLƏRİN …TRANSLATE

THIS PAGE

y səsi özündən əvvəl gələn geniş (açıq) saiti dar (qapalı) saitə çevirir; buna görə də şəkilçilərdə ysəsindən əvvəl gələn geniş a səsi y səsinin təsiri altıda dar ı səsinə AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: 2017TRANSLATE THIS PAGE 2. Təkhecalı sözlərin sonunda gələn qoşa samitlərdən biri tələffüz olunmur; məs.: zən, zid, rəd sir, tib, fən, xət, həd, həl, his və s. AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI: MÜXTƏLIF SAITTRANSLATE THIS

PAGE

Müasir Azərbaycan dilində, başlıca olaraq, dörd sait əsasında formalaşan eyni sait qoşalığının aşağıdakı növlər vardır.

1. ahənginə

AZƏRBAYCAN DILININ ORFOEPIYA LÜĞƏTI AZERBAYCAN DILININ ORFOEPIYA SÖZLÜĞÜ AZERBAYCAN DILININ ORFOEPIYA SÖZLÜĞÜ (YÜKLƏ) - TURUZ - TÜRKÇE

ETIMOLOJIK SÖZLÜK

ORFOEPIYA LÜĞƏTI PDF

YÜKLƏ

MÜASIR AZƏRBAYCAN DILI (FONETIKA, ORFOEPIYA, ORFOQRAFIYA) (YÜKLƏ)

BAŞLIQLAR

* Əsas səhifə

* AZƏRBAYCAN DİLİNİN ORFOEPİYA LÜĞƏTİ * Ke (K) samitinin tələffüz qaydası * -kı, -ki, -ku, -kü şəkilçilərinin tələffüzü * Q samitinin oxunuşu * Eyni qoşa saitlərin oxunuş qaydası * SAİTLƏRİN TƏLƏFFÜZÜ * Müxtəlif sait qoşalıqları və oxunuş qaydası * Alınma sözlərin tələffüzü * YARADILIŞ ELMİ HƏQİQƏTİNİN bütün dünyaya bəyan edilməsi və QURAN ƏXLAQININ bütün insanlar arasında yayılması üçün “Hər həftə yeni bir sayt”

27 KASIM 2018 SALI

QOŞMALARIN TƏLƏFFÜZÜ 1. İLƏ -LA, -LƏ qoşması yazılışından fərqli olaraq tələffüzdə -NAN, -NƏN (samitlə bitənlərdə), -YNAN, -YNƏN (saitlə bitənlərdə) şəklində işlənir. Sonu geniş damaq saitləri ilə bitən sözlərin axırıncı saiti -NAN, -NƏN qoşmasından əvvəl EY kimi tələffüz olunur; məs.: _nə ağılnan, kimnən, atnan, nəneynən, quzuynan,

ütüynən _və s.

2. Üçün qoşması tələffüzdə ahəngə tabe olaraq. -ÇIN, -ÇIN, -ÇUN, -ÇÜN şəklində sözə bitişik halda işlənir; məs.: _oxumağçın, işdəməyçin, onunçun, özümçün,

səninçin_ və s.

Nə sual əvəzliyi üçün qoşması ilə bitişik deyildikdə NEY şəklində tələffüz olunur; məs.: _neyçün._ 3. -CAN, -CƏN; məs.: _otağacan, evəcən_ və s. 4. -DƏY; məs.: _alanadəy, səhərədəy, indiyədəy_ və s.

zaman: 04:23

Hiç yorum yok:

Bu yayına verilen bağlantılar Bunu E-postayla Gönder

BlogThis!

Twitter'da

Paylaş

Facebook'ta

Paylaş

Pinterest'te

Paylaş

Etiketler: İlə qoşması

,

köməkçi nitq hissələri

,

qoşma ,

qoşmaların düzgün oxunuşu

,

sözlərin düzgün oxunuşu

,

sözlərin tələffüzü 29 TEMMUZ 2017 CUMARTESI ALINMA SÖZLƏRIN TƏLƏFFÜZÜ ƏRƏB VƏ FARS MƏNŞƏLİ SÖZLƏRİN TƏLƏFFÜZÜ 1. Ərəbcə və farscada Ğ ilə deyilən sözlər tələffüzdə Q səsi ilə ifadə olunur; məs.: _qalib, qeyrət, qərb, qüssə, qəflət, qəribə _və s. 2. Təkhecalı sözlərin sonunda gələn qoşa samitlərdən biri tələffüz olunmur; məs.: _zən, zid, rəd sir, tib, fən, xət, həd, həl, his_ və s. Belə sözlərə saitlə başlanan şəkilçilər qoşulduqda sözün axırındakı qoşa səslər qalır; məs.: _haqqında, ziddinə,

xəttin_ və s.

3. Ərəbcədə sözlərin ortasında I ilə yazılan sözlər tələffüzdə YI ilə ifadə olunur; məs.: _ayilə, bayis, dayim, dayirə, mayil, fayiz, xayin_ və s. 4. Bir qisim ərəbcə və farsca sözlər dilimizin ahənginə tabe edilərək tələffüz olunur, lakin bir qisim sözlər də vardır ki, əslində olduğu kimi, yəni ahənginə tabe edilməyərək tələffüz olunur. _A) AHƏNGƏ TABE OLANLAR;_ məs.: _nahar, zaman, nağıl, naxış, rahat, davam, qadağan, babat, qala, xata, xırman, fağır, farağat, bəxt, bəxtəvər, vərəq, dənə, təqsir, tərəzi, xəmir, xətir _və s. _B) AHƏNGƏ TABE OLMAYANLAR;_ məs.: _bərabər, qəbul, qərar, zəmanə, xatirə, istirahət, iştaha, səfa, kənar, macəra, güzəran, məhsul_ və s. 5. Ərəbcə və farsca sözlərin əsasən birinci hecasında gələn Ə, I, Ü səslərinin tələffüzü. A) Ə səsi ilə tələffüz olunur; məs.: _qənaət, əmtəə, nəhayət, rəyasət, səyahət, cəhət_ və s. B) I səsi ilə tələffüz olunur; məs.: _Vidadi, qiraət, nicat, rica, siyasət_ və s. V) Ü səsi ilə tələffüz olunur; məs.: _Füzuli, fürsət, hücum, şüar_ və s. 6. Sonu saitlə bitən sözlərə saitlə başlanan şəkilçilər qoşulduqda iki sait arasında N, Y və S səsləri tələffüz olunur; məs.: _sənayenin, sənayeyə, sənayesi, mənbəyi, mənşəyi, taleyi, ixtirası, misrası_ və s. 7. Əslində sifət şəkilçisi IYYƏ, məsdər şəkilçisi IYYƏT və bunların cəmi olan IYYAT bir Y ilə tələffüz olunur; məs.: _maliyə, səviyə, əhəmiyət, cəmiyət, ziddiyət, kəmiyət, müvəffəqiyət, ictimaiyət, ədəbiyat, külliyat_ və s. 8. Farsca BI, NA, HƏM kimi ön şəkilçilər sözlərə bitişərək olduğu kimi tələffüz edilir; məs.: _bisavad, naxoş, namərd, həmcins_ və s. 9. Farsca sözün axırında gələn sifət şəkilçisi tələffüzdə də I (samitlə bitənlərdə), VI (saitlə bitənlərdə) ilə ifdə olunur; _lazımi, təsadüfi, iqtisadi, Gəncəvi, kimyəvi_ və s. 10. Farsca yer bildirən -STAN, -ISTAN, -ISTƏN, -USTAN, -ÜSTAN şəkilçiləri yazıldığı kimi də tələffüz edilir; məs.: _Gürcüstan, Ermənistan, Dağıstan, Hindistan, Monqolustan, Kürdüstan_ və s. 11. Sözlərin axırına qoşulan farsca NAMƏ, XANA sözləri yazıldığı kimi də tələffüz olunur; məs.: _kitabxana, çayxana, şəhadətnamə, bəyannamə_ və s. RUS VƏ AVROPL MƏNŞƏLİ SÖZLƏRİN TƏLƏFFÜZÜ 1. Ruscada sözün tərkibindəki Q səsindən sonra E və I səsləri kələrsə, Q səsi Gsəsi kimi tələffüz olunur; məs.: _geologiya, biologiya, gimnastika, gitara, general, geodeziya, gerb_ və s. 2. Əslində H, ruscada isə bəzən Q və bəzən də X ilə deyilən sözlər H səsi ilə tələffüz olunur; məs.: _humanizm, himn, Hekel, harmoniya, hektar, Bethoven_ və-s. 3. Əslində C, rusçada isə DJ ilə deyilən sözlər C ilə tələffüz olunur; məs.: _caz, cemper, Caparidze,

Cek London_ və s.

4. Sözlərin tərkibindəki TS səsi S ilə tələffüz olunur; məs.: _sirk, sex, resept, dasent, kansert_ və

s.

Q e y d: Xüsusi isimlərdə kələn TS səsi TS kimi tələffüz olunur; məs.: _Tsetkin, Zaytsev, Kuznetsov, Motsart, Titse_ və s. 5. Sözlərib əvvəlində kələn TŞ səsi Ş səsi ilə tələffüz olunur; məs.: _Şerba, Şedrin, şotka_ və s. 6. Ruscada O səsi ilə yazılıb, A səsi ilə deyilən sözlər A səsi ilə də tələffüz olunur; məs.: _praqram, prablem, Maskva, Adessa, Qançarov, Talstoy, mator, paravoz, samavar_ və s. 7. Sözlərin tərkibində IA səsləri IYA kimi tələffüz olunur; məs.: _diyalektika, imperiyalizm, materiya,

sosiyalizm_ və s.

8. Sözün müxtəlif yerlərində gələn eynicinsli qoşa samitlərdən biri tələffüz olunmur; məs.: antena, aparat, masaj, pasaj, tunel, rejisor, sesiya, teleqram və s. QEYD: Bəzi sözlərdə isə qoşa səslər tələffüz olunur; məs.; _kassa, vassal_ və s. 9. Ruscada sonu A ilə bitən sözlər tələffüzdə A-sız deyilir; məs.: _qəzet, qrup, dram, pyes, planet, prablem_ və s. QEYD: Aşağıdakı sözlərdə sözün axırında A tələffüz edilir; məs.: _forma, kassa, fabula, norma, diktatura, qrammatika, palata, respublika, taktika_ və s. 10. Ruscada sonu IK ilə bitən və sözün vurğusu bu şəkilçidən əvvəlki hecanın üzərinə düşən ixtisas və məşğuliyyət bildirən sözlər ruscada olduğu kimi tə- ləffüz olunur; məs.: _fizik, botanik, akademik, texnik_. QEYD: Akademik sözü sifət bildirdikdə (akademiçeskiy) vurğu sözün axırıncı hecasına keçir; məs.: _akademik saat, akademik

borc_ və s.

zaman: 22:58

Hiç yorum yok:

Bu yayına verilen bağlantılar Bunu E-postayla Gönder

BlogThis!

Twitter'da

Paylaş

Facebook'ta

Paylaş

Pinterest'te

Paylaş

Etiketler: alınma sözlər

,

alınma sözlərin oxunuşu

,

alınma sözlərin tələffüzü

,

orfoepiya lüğəti

,

sözlərin düzgün oxunuşu

,

sözlərin tələffüzü 25 MAYIS 2017 PERŞEMBE DNT-NIN DARVINƏ XƏBƏRDARLIĞI Darvinizm (Təkamül) elmi nəzəriyyə deyil ideologiyadır. Bu saytda bəhsi keçən TƏKAMÜLÇÜ YANILMALAR izah olunur, yaradılışa qarşı gətirilən etirazların məntiqsizliyi və səthiliyi ortaya qoyulur. Son elmi tapıntıların darvinizmə nə qədər böyük bir zərbə vurduğu da açıq şəkildə görünür. Bu saytı oxuduğunuzda Allahı inkar edən MATERIALIST FƏLSƏFƏNIN artıq son nəfəsini verdiyini və bəşəriyyətin 21-ci əsrdə bu kimi yalanlardan xilas olaraq həqiqi YARADILIŞ MƏQSƏDINƏ qayıdacağını siz də görəcəksiniz.

zaman: 01:34

Hiç yorum yok:

Bunu E-postayla Gönder

BlogThis!

Twitter'da

Paylaş

Facebook'ta

Paylaş

Pinterest'te

Paylaş

Etiketler: Allah var

,

darvin , DNT

, İslam dini

,

molekul ,

təkamül nəzəriyyəsi

,

yaradılış

,

zülal

26 NISAN 2017 ÇARŞAMBA TƏKAMÜLÜN MIKROBIOLOJI ÇÖKÜŞÜ TƏKAMÜLÜN MIKROBIOLOJI ÇÖKÜŞÜ

(SAYTA DAXIL OL)

Bu kitabın mövzusu, insan bədəninin təməli olan hüceyrədir. BU GÜN TƏKAMÜL NƏZƏRIYYƏSI, XÜSUSILƏ MIKROBIOLOJI SƏVIYYƏDƏ, TAMAMILƏ ÇÖKMÜŞ VƏZIYYƏTDƏDIR. Bu kitabçanın məqsədi isə, təkamül nəzəriyyəsinin bu elmi çöküşünü gözlər önünə sərmək və yaradılış həqiqətinin mikrobioloji səviyyədəki bəzi dəlillərini ortaya qoymaqdır.

zaman: 01:04

Hiç yorum yok:

Bunu E-postayla Gönder

BlogThis!

Twitter'da

Paylaş

Facebook'ta

Paylaş

Pinterest'te

Paylaş

Etiketler: Allah

, hüceyrə

,

mikrobiologiya

,

təkamül

,

yaradılış

27 ŞUBAT 2017 PAZARTESI SAİTLƏRİN TƏLƏFFÜZÜ A səsi arxa sırada, geniş və dodaqlanmayan vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə sözün əvvəlində, ortasında və axırında təsadüf edilir; məs.: _alma, ata, bağlar, alacağ və

s._

Bəzi ərəb və fars mənşəli sözlərdə A səsi uzun tələffüz olunur; məs.: _ma:ş, sa:t, da:va, Sa:bir, a:li, şa:gird. a:şiq, a:ram, a:hu və s._ Y səsi özündən əvvəl gələn geniş (açıq) saiti dar (qapalı) saitə çevirir; buna görə də şəkilçilərdə Ysəsindən əvvəl gələn geniş A səsi Y səsinin təsiri altıda dar I səsinə keçir; məs.: _anıya, almıyacağ, başdıyar, bağlıyır, danlıyır və

s._

Saitlə bitib, digəri isə saitlə başlanan iki sözün birləşməsindən əmələ gəlmiş mürəkkəb sözlərdə iki geniş saitin yanaşı tələffüzü qeyri-mümkün olur və həmin tərkibdə birinci söz öz vurğusunu itirdiyi üçün onun son səsi (A SAITI) tələffüz edilmir; məs.: _Ağəli, Baləli,

xaloğlu və s._

Sözün axırıncı Y səsindən sonra gələn A səsi ismin yönlük halında iki Y səsinin arasında tamamilə darlaşır və tələffüz edilmir; məs.: _qayya (qayaya)._ Tələffüzdə _orada, burada_ yer zərflərində R səsindən sonra gələn A səsi deyilmir; məs.: _orda, burda._ Ə səsi ön sırada, keniş və dodaqlanmayan vəziyyətdə tələffüz olunur. Ə səsinə tələffüzdə sözün əvvəlində, ortasında və axırında rast kəlmək mümkündür; məs.: _əl, nənə, dərələr, dədəmə, kəlmə və s._ Bəzi ərəb və fars mənşəli sözlərdə Ə səsi uzun tələffüz edilir; məs_.: tə:lim, tə:yin, tə:ziq,. tə:rif, bə:zi, mə:lum._ Şəkilçilərdə Y səsindən əvvəl gələn geniş Ə səsi Y səsinin təsiri altında dar I səsinə keçir; məs.: _dəv I yə, kəlm I yəcəy, işd I yir, dinl I yir və s._ Saitlə bitən və saitlə başlanan sözlərin birləşməsindən əmələ kəlmiş mürəkkəb sözlərdə iki geniş saitin yanaşı tələffuzü qeyri-mümkün olduğu və tərkibdəki birinci söz öz vurğusunu itirdiyi üçün əvvəlinci sözün Ə saiti tələffüz edilmir; məs.: _Mirzağa, Mirzəli və s._ E səsi ön sırada, dar və dodaqlanmayan vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səs tələffüzdə də ancaq sözün birinci hecasında özünü göstərir; məs.: _yeişy, sel, demə, eşit və s._ Ə səsi ilə bitən və E səsi ilə başlanan sözlər bitişik tələffüz edildikdə Ə səsi deyilmir və E səsi uzun tələffüz olunur; MƏS.: NE:DIM (NƏ EDIM). Q E Y D. Bəzən ikinci sözün əvvəlində Y səsi deyildiyindən E səsi adi şəkildə tələffüz edilir; məs.:_neyliyim (nə eləyim)._ Ərəb və fars mənşəli sözlərdə E səsi bəzən uzun tələffüz edilir; məs.: _e:tibar, e.tiraz, e:lan, e:tina və s._ I səsi arxa sırada, dar və dodaqlanmayan vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə tələffüzdə ancaq sözün ortasında və axırında təsadüf edilir; məs.: _qırmızı, qış, sarı və

s._

Vurğunun son hecaya düşməsi nəticəsində sözün birinci hecasında I səsi qısa tələffüz olunur; məs.:_qıfıl, qızdırma, tısbağa və s._ Bəzi sözlərə saitlə başlayan şəkilçilər qoşulduqda, vurğunun şəkilçi üzərinə keçməsi nəticəsində, sözün axırıncı hecasındakı I səsi tələffüz edilmir; məs.: _ağız-ağza, ağzı, ağzım, alın-alnı, alnın və s._ Sözün axırında Y səsindən sonra gələn I səsi ismin yönlük halında iki Y səsinin arasında darlaşır və çox zəif tələffüz edilir; məs.: _ayıya-ayıya, dayıya- dayıya və s._ Saitlə bitən və saitlə başlanan sözlərdən əmələ gəlmiş mürəkkəb sözlərdə birinci söz vurğusunu itirdiyi üçün onun axırında olan I səsi qısa tələffüz edilir; məs.: _dayıoğlu, bacıoğlu və s._ İ səsi ön sırada dar və dodaqlanmayan vəziyyətdə tələffüz olunur. İ səsinə tələffüzdə sözün əvvəlində, ortasında və axırında rast gəlmək mümkündür; məs.: _iş, diş, tik,

iri, iti və s._

Sözün birinci vurğusuz hecasında I səsi qısa tələffüz olunur; məs.: _kIçiy, kIşi, dIşdəmə, pIti, pIşiy və s._ Bəzi ərəb mənşəli sözlərdə I uzun tələffüz olunur; məs.: _vəsi:qə, ni:zə, vi:ran, Vəsi:lə, Mədi:nə və s._ Bəzi sözlərə saitlə başlanan şəkilçilər qoşulduqda vurğunun şəkilçi üzərinə keçməsi nəticəsində sözün axırıncı hecasındakı I səsi tələffüz edilmir; məs.: _şəkil-şəklə, şəkli; sinif-sinfin, sinfə, sinfimiz, Misir-Misrə və s._ O səsi arxa sırada, geniş və dodaqlanan vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə, bir neçə söz müstəsna olmaqla, sözün ancaq birinci hecasında təsadüf edilir; məs.: _boyun, boğça, dodaq, toyuq, pozmaq və s._ Ö səsi ön sırada, geniş və dodaqlanan vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə də bir neçə söz müstəsna olmaqla, sözün ancaq birinci hecasında təsadüf edilir; məs.: _öz, döşəy, sökməy, döyməy və s._ U səsi arxa sırada, dar və dodaqlanan vəziyyətdə tələffüz

olunur.

U səsinə sözün əvvəlində, ortasında və axırında təsadüf edilir; məs.: _uzun, uduş, quru, quzu və s._ Bəzi ərəb mənşəli sözlərdə söz ortasında U səsi uzun tələffüz olunur; məs.: _xüsu:si, Füzu:li, tu:fan və s._ Sözün vurğusuz birinci hecasında U səsi qısa tələffüz olunur; məs.: _bulaq, bucaq, budağ, buzov və s._ Bəzi sonor səslərlə bitən ikihecalı sözlərə saitlə başlanan şəkilçilər qoşulduqda sözün axırıncı hecasındakı U səsi vurğunun şəkilçi üzərinə keçməsi nəticəsində tələffüz edilmir; məs.: _burun-burnu, oğul-oğlu,

oğlum və s._

Ü səsi ön sırada, dar və dodaqlanan vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə sözün əvvəlində, ortasında və axırında rast kəlmək mümkündür; məs.: _üzüm, ütü, üzüy, üzməy və s._ Sözün vurğusuz birinci hecasında Ü səsi qısa tələffüz olunur; məs.: _tüfəng, qüzey, düşmən, bütün, bürün, düyün, tüstü və s._ Sonor saitlərlə bitən bəzi sözlərə saitlə başlanan şəkilçi qoşulduqda vurğunun şəkilçi üzərinə keçməsi nəticəsində sözün axırıncı hecasındakı Ü səsi deyilmir; məs.: _ömür-ömrün, ömrə, ömrü, zülüm- zülmün, zülmə,

zülmü və s._

zaman: 05:18

Hiç yorum yok:

Bunu E-postayla Gönder

BlogThis!

Twitter'da

Paylaş

Facebook'ta

Paylaş

Pinterest'te

Paylaş

Etiketler: aıoueəiöü saitlərinin tələffüzü

,

saitlər necə oxunur

,

saitlərin tələffüzü 19 EKIM 2016 ÇARŞAMBA YARADILIŞ ELMİ HƏQİQƏTİNİN BÜTÜN DÜNYAYA BƏYAN EDILMƏSI VƏ QURAN ƏXLAQININ BÜTÜN INSANLAR ARASINDA YAYILMASI ÜÇÜN “HƏR HƏFTƏ YENI BIR SAYT”. Design Studio 313 (313 Veb Dizayn Studiyası) _DAXIL OL_

zaman: 08:49

Hiç yorum yok:

Bunu E-postayla Gönder

BlogThis!

Twitter'da

Paylaş

Facebook'ta

Paylaş

Pinterest'te

Paylaş

Etiketler: Allah var

, din

, elm

, təkamül

yalanı

,

yaradılış həqiqəti 7 OCAK 2015 ÇARŞAMBA MÜXTƏLIF SAIT QOŞALIQLARI VƏ OXUNUŞ QAYDASI Müasir Azərbaycan dilindəki bir sıra sözlərin əvvəlində, ortasında, bəzən də sonunda müxtəlif saitlər yanaşı gəlir və yanaşı da yazılır. Lakin yanaşı yazılan belə müxtəlif saitlərin tələffüzü ilə yazılışı tam eyniyyət təşkil etmir və orfoepik normaya görə, əsasən iki çalarlıqda

tələffüz olunur.

_AŞAĞIDAKI NÖV QOŞALIQLARI TƏŞKIL EDƏN YANAŞI SAITLƏR ARALARINA ARTIRILAN Y SAMITI ILƏ QOVUŞMUŞ HALDA MÜXTƏLIF KƏMIYYƏT ÇALARLIĞINDA TƏLƏFFÜZ OLUNURLAR._ Qeyd: Burada qabaqcadan belə bir məsələni qeyd etməliyik ki, qoşa sait arasına artırılan _Y_ dedikdə, _Y_ çalarlıqlı bir samitin tələffüzdə artırılması nəzərdə tutulur və bu səs tam _Y_ deyil, burada adətən birinci saitdən sonra azacıq _Y_ mexrəcində bir samit səsin tələffüzü başlanır və bu səs tam halda formalaşmamış sonrakı sait tələffüz olunur. Deməli, tələffüzdə qoşa sait arasına artırılan _Y_ dedikdə _Y_ səsinin başlanğıc tonu nəzərdə tutulur və belə də anlaşılmalıdır. Aİ: Tərkibində _AI_ qoşalığı olan söztərin tələffüzündə bu saitlərin arasına _Y_ samiti artırılır və _Y-_dan əvvəlki _A_ azacıq uzun, _Y_-dan sonrakı _I_ saiti isə azacıq qısa tələffuz olunur: _a:yid_ (aid), _a:yilə _(ailə), _da:yirə_ (dairə), _xa:yin_ (xain), _sa:yit_ (sait)

və s.

AE: Tərkıbində _AE_ qoşalığı olan bir neçə düzəltmə söz müasir Azərbaycan dilində işlənir ki, bunların tələffüzündə _E_ saiti düşmə dərəcəsində qısalır, buna görə də belə sözlərdə _AE_ qoşalığı _AY_ həcası kımi

tələffüz

olunur: _ayrostat_ (aerostat), _ayroport_ (aeroport), _ayrologiya_ (aerologiya)

və s.

Əİ: Tərkibində _ƏI_ qoşalığı olan sözlərdə bu saitlərin arasına _Y_ samiti artırılaraq tələffüz olunur: _zəyif_ (zəif), _məyişət (məişət)_ və s. İA: Tərkibində _IA_ qoşalığı olan sözlərdə əvvəlki _I_ qısaldılır və bu saitlərin arasına _Y_ samiti artırılaraq tələffüz olunur: _diyalekt_ (dialekt), _diyaqram_ (diaqram), _diyametr_ (diametr), _biyabır_ (biabır)

və s

Q e y d:

1) bəzən əvvəlki _I_ tamamilə düşür; məs. _sosyalist_ (sosialist) və s. 2)_ avia_ sözündə _ia_ qoşalığının ilk səsi _I_ qısa, _A_ səsi isə adi kəmiyyətdə, lakin _yo_ çalarlığında tələffüz olunur: _aviyomodel _(aviomodel), _aviyovağzal_ (aviovağzal) və

s.

3)_ iddia, biar_ sözlərində _Y_ samiti artırılmır. 4)_ ia_ qoşalığından sonrakı hecada _Ə_ saiti olduqda, araya _Y_ samiti artırılmır və _A_ bir qədər uzun

tələffüz

olunur: _ria:yət_ (riayət), _ia:şə_ (iaşə), _ia:nə_ (ianə)

və s.

İO: Tərkibində _IO_ qoşalığı olan sözlərdə həmin saitlərin arasına _Y_ samiti artırılaraq _IYA_ çalarlığıda tələffüz olunur. _piyaner_ (pioner), _biyalogiya_ (biologiya)

və s.

Q e y d: _Radio_ sözünün tələffüzündə _I_ qısa, _O_ isə _Y_ ilə birlikdə adi kəmiyyətdə tələffüz olunur. _radiyo_ və s. İU: Tərkibində _IU_ qoşalığı olan sözlərdə həmin qoşalıq _iyu _çalarlığında tələffüz olunur: _radiyus_ (radius), _radiyum_ (radium) və s. İƏ: Tərkibində _IƏ_ qoşalığı olan sözlərdə həmin qoşalıq _IYƏ__ _çalarlığında tələffüz olunur. _təbiyət_ (təbiət), _şəriyət_ (şəriət), _müdafıyə_ (müdafiə), _vaqiyə _(vaiqiə),_ faciyə_ (faciə)

və s.

Eİ: Tərkibində _EI_ qoşalığı olan sözlərdə həmin qoşalıq _EYI__ _çalarlığında tələffüz olunur: _ateyist_ (ateist), _kodeyin_ (kodein) və s. EA: Tərkibinde _ea_ qoşalığı olan sözlərdə həmin qoşalıq qısa _i_ saiti ilə _iya_ çalarlığında teləffuz olunur: _tiyatr_ (teatr), _riyal_ (real), _riyaksiya_ (reaksiya), _riyaktor_ (reaktor)

və s.

EO: Tərkibində _eo_ qoşalığı olan sözlərdə həmin qoşalıq qısa və daha dar məxrəcli _e_ ilə _eyo_ çalarlığında tələffüz olunur: _teyorem_ (teorem), _feyodal_ (feodal), _teyodolit_ (teodolit)

və s

OE: Belə qoşalıq sözün ilk hecası ilə bağlı olarsa, qoşalığı təşkil edən səslərdən birincisi (yəni _o)_ az qısa, lakin öz məxrəcində _e_ saiti ilə adi kəmiyyətdə, _ye_ çalarlığında tələffüz olunur; məsələn _poyeziya_ (poeziya), _poyema_ (poema), _poyetika_ (poetika)

və s.

Qeyd: Əgər belə qoşalıq sözün ilk hecası ilə bağlı olmazsa, qoşalığı təşkil edən səslərdən birincisi (yəni _o)_ çox qısa, _e_ saiti isə adi kəmiyyətdə, lakin _eo_ diftonqunun sonu kimi teleffuz olunur _orfoepiya_ (orfoepiya) ve s Oİ: Tərkibində _oi_ qoşalığı olan sözlərdə həmin qoşalıq _ayi _çalarlığında tələffüz olunur _eqayist_ (eqoist) və s. Q e y d: Əger əvvəlki hecada _o_ olarsa, qoşalıq _oyi_ çalarlığtnda tələffüz olunur _kolloyid_ (kolloid) UE: Tərkibində _ue_ qoşalığı olan sözlərdə həmin qoşalıq _uye _çalarlığında tələffüz olunur: _duyel_ (duel), _duyet_ (_duet_) və s. _AŞAĞIDAKI NÖV QOŞALIQLARI TƏŞKIL EDƏN SAITLƏR, ƏSASƏN QOVUŞUQ HALDA DIFTONQ ÇALARLIĞINDA TƏLƏFFÜZ OLUNUR._ UA: Tərkibində _UA_ qoşalığı olan sözlərdə, adətən birinci sait _u_ azacıq qısa və _a_ məxrəcinə hazırlıq çalarlığında, _a_ isə vurğulu olduqda daha aydın məxrəcdə, vurgusuz olduqda _u_ ilə daha çox qovuşuq çalarlıqda tələffüz olunur. _sual, aktual, dua, dualist_ və s. AU. Tərkibində _AU_ qoşalığı olan sözlərdə belə qoşalıq _a_ səsinin azacıq qısalması ilə _au_ diftonqu çalarlığında da tələffüz olunur: _fauna, kauçuk, raund,

lauriyat_ və s.

AO. Tərkibində _AO_ qoşalığı olan sözlərdə belə yanaşı saitlər dodaqlanmış diftonq çalarlığında belə tələffüz olunur: _kakAO - kakOU_ və s AƏ. Tərkibində _AƏ_ qoşalığı olan sözlərdə belə qoşalıq enişli diftonq çalarlığında, yəni ilk saitin _(a_ səsinin azacıq uzanması, ikinci saitin _(ə_ səsinin) azacıq qısaldılması ilə _(aə_ kimi) tələffüz olunur: _itaət, qənaət, şücaət. bəraət_ və s.

zaman: 10:31

Hiç yorum yok:

Bunu E-postayla Gönder

BlogThis!

Twitter'da

Paylaş

Facebook'ta

Paylaş

Pinterest'te

Paylaş

Etiketler: Azərbaycan dilinin orfoepiya lüğəti

,

Müxtəlif sait qoşalığı

,

necə oxunur

,

orfoepiya lüğəti

,

oxunuş qaydası

24 EKIM 2014 CUMA

EYNI QOŞA SAITLƏRIN OXUNUŞ QAYDASI Müasir Azərbaycan dilində, başlıca olaraq, dörd sait əsasında formalaşan eyni sait qoşalığının aşağıdakı növlər

vardır.

1. AA: Belə sait qoşalığı sözün hər yerində bir uzun a kəmiyyətində tələffüz olunmalıdır: maaş – ma:ş, maarif – ma:rif saat – sa:t, camaat – cama:t və s. 2. ƏƏ: Belə sait qoşalığı hər yerdə bir uzun ə kəmiyyətində tələffüz olunmalıdır. Söz ortasında təəccüb - tə:ccüb, təəssüf- tə:ssüf, təəhhüd - tə:hhüd və s. S ö z s o n u n d a : əmtəə - əmtə:, mətbəə - mətbə: və s. 3. İİ: Ancaq bir neçə sözün sonunda yazılan ii saitləri araya artırılan y ilə qovuşmuş halda iki qısa i çalarlığında tələffüz olunur: bədii - bədi yi, təbii - təbi yi və s. 4. OO: Son zamanlarda ədəbi dilə daxil olmuş bir sıra sözlərdə, xüsusən terminlərdə qoşa o işlənir ki, bunlar, əsasən, iki çalarlıqda tələffüz olunur: A) Əgər qoşa o-nun son hissəsi vurğuludursa, o zaman belə qoşa o bir uzun vurğulu o kimi tələffüz olunur: zooloq - zôloq

və s.

B) Əgər qoşa yazılan o vurğusuzdursa, uzadılmış a çalarlığında tələffüz olunur: kooperatıv – ka:perativ, koordinator – ka:rdinator və s. QEYD: Əgər qoşa vurğusuz o-dan sonrakı heca vurğulu o saiti ilə formalaşmışdırsa, qoşa O diftonq AO, yəni uzadılmış A ilə qısa O qovuşuğu çalarlığında tələffüz olunmalıdır: zoologiya – za:ologiya və s

zaman: 10:59

Hiç yorum yok:

Bunu E-postayla Gönder

BlogThis!

Twitter'da

Paylaş

Facebook'ta

Paylaş

Pinterest'te

Paylaş

Etiketler: necə oxunur

,

oxunuş qaydası

,

qoşa saitlər

Q SAMITININ OXUNUŞU Sonundakı Q samiti X çalarlığında tələffüz olunan sözlərə samitlə başlanan şəkilçi bitişdirildikdə və ya söz qoşulduqda Q səsi yenə X çalarlığında tələffüz olunur. Lakin belə sözlərə saitlə başlanan şəkilçi bitişdirildikdə və ya söz qoşulduqda Q əvəzinə Ğ tələffüz olunur; məsələn papaq - papax - papaxçı. papaxsatan, papax - papağın dərisi, papağ aldım və s. Q samiti aşağıdakı məqam və şəraitdə adi halda, məxrəcinə müvafiq, aydın tələffüz olunmalıdır: a) Söz başında: 1. Saitdən əvvəl: qal, qazan, qeyd, qeyrət, qəlb, qəşəng, qiyam, qiymət, qırmızı, qol, qonaq, qönçə, quş, qucaq, qütb, qüvvə və s. 2. Samitdən əvvəl: qram, qrip, qrup, qvardiya və s. b) Söz ortasında: 1. Saitlər arasında: xaqan, laqeyd, əlaqə, naqis, vaqon, hüquq, həqiqət, füqəra, intiqam, məqam və s. 2. Saitlə cingiltili samit arasında: İqlim, miqdar, nəqliyyat, təqdim, əqrəb, əqrəba və s. 3. Cingiltili sonor samitlə sait arasında: manqal, tonqal, ilqar, yonqar, inqilab, manqa, çınqıl və s. 4. Kar samitlə sait arasında: çaşqın, sısqa, asqırmaq, hıçqırmaq, aşqar, dəhqan, təhqir, təhqiq və s. 5. Qoşa q-dən ikincisi: hoqqa, toqqa, saqqal, baqqal və s. Q samiti bir sıra sözlərdə məqam və şəraitdən asılı olaraq aşağıdakı çalarlıqda tələffüz olunmalıdır. a) karlaşmış halda -q çalarlığında tələffüz

olunmalıdır:

1. Söz ortasında kar samitdən əvvəl yanaşı gələrsə: nöqtə, nəqş, iqtibas, iqtisad, nöqsan, rəqs, iqtidar, məqsəd

və s.

2. Söz ortasında qoşa q-dan birincisi: toqqa, çaqqal,

baqqal və s.

3. Təkhəcalı sözlərin sonunda: irq, şərq, fərq, zövq, şövq, məşq, fövq, dınq, danq və s. 4. Çoxhecalı alınma sözlərin sonunda: məntiq, ittifaq, natiq, aşiq, şəfəq, məxluq, tədqiq, istintaq, filoloq və s. b) Çoxhecalı əsil Azərbaycan sözlərinin, eləcə də çoxdan azərbaycancalaşmış bir sıra alınma sözlərin sonundakı q səsi x çalarlığında tələffüz olunmalıdır: qabax (qabaq), uzax (uzaq), papax (papaq), otax (otaq), torpax (torpaq), çırax (çıraq), çanax (çanaq), aşıx (aşıq), çomax (çomaq). Qeyd: Sonundakı q samiti karlaşmış halda tələffüz olunan sözlərə samitlə başlanan şəkilçi bitişdirildikdə və ya söz qoşulduqda q-nin tələffüzü eynən qalır, lakin saitlə başlanan şəkilçi bitişdirildikdə, söz qoşulduqda sondakı q səsi əslinə uyğun cingiltili tələffüz olunur, məsələn: ittifaq - ittifaqdan, ittifaqda, ittifaqın, dəqiq - dəqiq deyil, dəqiq olmalı və s.

zaman: 10:56

Hiç yorum yok:

Bunu E-postayla Gönder

BlogThis!

Twitter'da

Paylaş

Facebook'ta

Paylaş

Pinterest'te

Paylaş

Etiketler: q hərfi necə oxunur

,

q hərfinin oxunuşu

3 HAZIRAN 2014 SALI

-KI, -KI, -KU, -KÜ ŞƏKILÇILƏRININ TƏLƏFFÜZÜ Zaman və məkanca əlamət anlayışlarını ifadə etmək üçün işlənilən sifətdüzəldici -KI, -KI, -KU, -KÜ şəkilçiləri ancaq _I _saiti ilə _KI _çalarlığında tələffüz olunmalıdır: _AXŞAMKI - AXŞAMKI, ONUNKU -ONUNKI, ÖZÜNÜNKÜ - ÖZÜNÜNKI, BAXÇADAKI - BAXÇADAKI, TOYDAKI - TOYDAKI, EVDƏKI, KÜÇƏDƏKI_ və

s.

zaman: 10:46

1 yorum:

Bunu E-postayla Gönder

BlogThis!

Twitter'da

Paylaş

Facebook'ta

Paylaş

Pinterest'te

Paylaş

Etiketler: -kı

, -ki

, -ku

, -kü

, k necə

oxunur

,

necə tələffüz edilir 2 HAZIRAN 2014 PAZARTESI KE (K) SAMITININ TƏLƏFFÜZ QAYDASI KE SAMITII Ke samiti aşağıdakı məqam və şəraitdə adi halda öz məxrəcinə müvafiq, yəni k samitinin kar qarşılığı kimi tələffüz olunmalıdır: A) əsil Azərbaycan sözlərində və çoxdan azərbaycancalaşmış alınma sözlərdə. 1. Söz başında ı-dan başqa hər cür saitdən evvəl. kal, katib, kef, kəs, kələm, kim, kitab, kol, kotan, köz, köpük,

kuzə, kül və s.

2. Söz ortasında saitlər arasında: çəkic, iki, öküz, hekayə, hökumət, zəka və s. 3. Söz ortasında cingiltili samitdən sonra saitdən əvvəl: inkar, nankor, erkən, tülkü və s. 4. Söz ortasında saitden sonra, cingiltili samitden əvvəl: hikmət, çəkmə, tökmə, hökmən, hönkür və s 5. Təkhecalı sözlərin sonunda: pak, tək, tik, tük, mülk,

müşk, kürk.

B) Sona zamanlarda rus dilindən alınma sözlərdə: 1. Söz başında və ya sözün ortasında incə saitlərdən əvvəl gələrsə: jaket, bankir, anket və s. 2. Söz axırında incə saitlərdən sonra gələrsə: elastik

dramatik və s.

II Əsil Azərbaycan sözlərində və çoxdan azərbaycancalaşmış alınma sözlərdə ke samiti məqam və şəraitdən asılı olaraq aşağıdakı çalarlıqlarda tələffüz olunmalıdır: A) Söz ortasında kar samitlə bitən hecadan sonra gələn heca başındakı ke samiti azacıq cıngiltililəşdirilmiş şəkildə tələffüz olunmalıdır: təşkil, müşkül, ötkün, kəskin, yetkin, əskikt küskün, düşkün və s. QEYD: Söz ortasında F, H samitləri ilə bitən hecadan sonrakı hecanın başındakı KE öz məxrəcinə uyğun tələffüz olunur əfkar, məhkum, möhkəm, məfkurə və s. B) Söz ortasında yanaşı gelən _KK_-den ikincisi azacıq cingiltili tələffüz olunmalıdır: hikkə, Məkkə, mütəkkə,

sikkə və s.

III KE SAMITI aşağıdakı məqam və şəraitdə Y samitinin kar qarşıhğı sayılan x' (ih) səsi çalarlığında azacıq nəfəsli tələffüz olunmalıdır: A) Çoxhecalı sözlərin sonunda: çiçəx' (çiçək), ərix' (ərik), çürüx' (çürük), _bilə_x' (bilək)

və s.

B) Söz ortasında örtülü hecadan əvvəlki, qapalı hecanın

sonundakı KE:

kəx'lix' (kəklik), təx'lif (təklif), əx'lil (əklil), Əx'bər (Əkbər), _ürə_x'dən (ürəkdən) və

s.

Qaynaq: Əbdüləzəl Dəmirçizadə (Müasir Azərbaycan dili 1-ci hissə fonetika, orfoepiya, orfoqrafiya Bakı, 2007) Qeyd: V işarəsi latınca sait (Vocal) sözünün, C isə samit (Consonant) sözünün ilk hərfləridir. Samitlə başlanan heca ÖRTÜLÜ, saitlə başlanan heca ÖRTÜSÜZ adlanır: ÖRTÜLÜ HECA: CV, CVC, CVCC, CCV, CCVCC Örtüsüz heca: V, VC, VCC Heca samitlə bitəndə QAPALI, saitlə bitəndə AÇIQ olur: QAPALI HECA: VC, CVC, CVCC, CCVCC, VCC AÇIQ HECA: CV, CCV, V 1. ÖRTÜLÜ – AÇIQ HECA: CV, CCV 2. ÖRTÜLÜ – QAPALI HECA: CVC, CVCC, CCVCC 3. ÖRTÜSÜZ – AÇIQ HECA: V 4. ÖRTÜSÜZ – BAĞLI HECA: VC, VCC

zaman: 02:10

Hiç yorum yok:

Bunu E-postayla Gönder

BlogThis!

Twitter'da

Paylaş

Facebook'ta

Paylaş

Pinterest'te

Paylaş

Etiketler: k necə oxunur

,

k samiti

, ke

, necə

tələffüz edilir

,

orfoepiya

31 MART 2014 PAZARTESI AZƏRBAYCAN DİLİNİN ORFOEPİYA LÜĞƏTİ AZƏRBAYCAN SSR ELMLƏR AKADEMİYASI NƏSİMİ ADINA DİLÇİLİK

İNSTİTUTU

“ELM” NƏŞRIYYATI

BAKI – 1983

_REDAKTORLARI: M. Ş. ŞIRƏLIYEV_ _ M. B. MƏMMƏDOV_

_

AZƏRBAYCAN DİLİNİN ORFOEPİYA SÖZLÜYÜ (LÜĞƏTİ) AZƏRBAYCAN DİLİ ORFOEPİYASININ ƏSAS PRİNSİPLƏRİ Müasir ədəbi tələffüzümüzün əsasını Azərbaycan ziyalılarının danışığı təşkil edir. Bu ziyalılar müxtəlif rayonlardan olmalarına baxmayaraq, yazılı dilin təsiri altında ümumiləşmiş ədəbi dildə danışırlar. Ədəbi tələffüz həmin ziyalıların danışığından qidalanaraq öz qaydalarını süzgəcdən keçirir. Müasir dilimizin orfoqrafiyası danışıq dili əsasında qurulduğundan bir sıra orfoqrafiya qaydaları eynilə orfoepiya üçün də qəbul edilə bilər. Müasir dilimizin orfoqrafiyası ilə orfoepiyası arasında ümumi və ayrılan cəhətlər vardır. Fərqlənən çəhətlər orfoepiyanın xüsusiyyətləri ilə bağlıdır. Bu xüsusiyyətlər, başlıca olaraq, aşağıdakılardan ibarətdir: 1. ƏDƏBI TƏLƏFFÜZÜN ƏSAS PRINSIPI TƏLƏFFÜZDƏ AĞIRLIQ TÖRƏDƏN, KOBUD SƏSLƏNƏN, DILIN AHƏNKINI POZAN CƏHƏTLƏRDƏN QAÇMAQ, ASANLIQLA, SÜRƏTLƏ TƏLƏFFÜZ EDILƏN VƏ ZƏRIF, INCƏ, GÖZƏL SƏSLƏNƏN CƏHƏTLƏRI SAXLAMAQDAN IBARƏT OLMALIDIR. Orfoqrafiyada morfoloji prinsipin tələbi üzrə felin şərt və arzu formaları keçmiş zamanda iki variantlı şəkilçilərlə _(-sa, -sə, -a, -ə)_ verilirsə; _məs.: alsa idi, gəlsə idi, ala idi, gələ idi, _orfoepiyada bu şəkilçilər yazıda olduğu kimi qəbul edilə bilməz; əvvəla, ona görə ki, ümumxalq danışığında şərtin və arzunun hekayəsi həmişə bir variantlı şəkilçi ilə -SEY, -EY-lə ifadə olunur və digər tərəfdən, şifahi dildə _alseydim, aleydim_ formaları çox asanlıqda tələffüz edilib, danışığa zəriflik, incəlik

gətirir.

2. ORFOEPIYADA ÜMUMXALQ DANIŞIQ XÜSUSIYYƏTI DAŞIYAN CƏHƏTLƏRƏ YER VERILIR, DAR DIALEKT XÜSUSIYYƏTLƏRI ISƏ

NƏZƏRƏ ALINMIR.

Məlum olduğu üzrə, orfoqrafiya morfoloji prinsipdən çıxış edərək assimilyasiya hadisəsinə yol vermir, orfoepiyada isə, bunun əksinə olaraq, assimilyasiyadan geniş surətdə istifadə edilir. Lakin elə assimilyasiya tipləri vardır ki, onlar dar dialekt xüsusiyyəti daşıyır. Əlbəttə, assimilyasiyanın bu tipləri orfoepiyaya daxil ola bilməz. Məsələn, -LAR şəkilçisi N səsi ilə bitən sözlərdən sonra gəldikdə ümumxalq danışıq xüsusiyyəti daşıyır və ədəbi tələffüzə daxil olur _(danışannar, qalannar, odunnar və s.)_; lakin bu şəkilçi M səsindən sonra gəldikdə, məs.: _adamnar_ dar dialekt xüsusiyyəti daşıdığı üçün orfoepiyaya daxil ola bilmir və bu söz yazıldığı kimi _(adamlar)_ tələffüz olunur. 3. ORFOEPIYADA SAITLƏRIN UZUN VƏ QISA TƏLƏFFÜZÜ XÜSUSI ƏHƏMIYYƏTƏ MALIKDIR. 4. ŞƏKILÇILƏRIN TƏLƏFFÜZÜNDƏ DƏ AHƏNG QANUNU ƏSASƏN GÖZLƏNIR; LAKIN ORFOEPIYANIN PRINSIPLƏRI ILƏ ƏLAQƏDAR OLARAQ BƏZI ŞƏKILÇILƏRIN TƏLƏFFÜZÜNDƏ AHƏNG QANUNUNDAN KƏNARA ÇIXMA HALLARI NƏZƏRƏ ÇARPIR. 5. ASSIMILYASIYA VƏ SƏS DÜŞÜMÜ HADISƏSI ŞIFAHI DILIN XÜSUSIYYƏTI ILƏ BAĞLI OLDUĞU ÜÇÜN BUNLAR ORFOEPIYADA DAHA

GENIŞ YER TUTUR.

SAMİTLƏRİN TƏLƏFFÜZÜ H səsi boğazda sürtünən və kar vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə daha çox alınma sezlərdə, sözün əvvəlində, ortasında və axırında təsadüf edilir; məs.: _heyva, hörüy, hörümçəy, hürməy, hürkməy, hesab, hərdən, heykəl, həsən, Hüqo, Hekel, yəhər, öhdə, söhbət, töhmət, təshih, iştah,

şah, gah və s._

Q səsi dil arxasında, partlayan və cingnltili vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə sözün əvvəlində və ortasında rast kəlmək olar; məs.: _qazan, qarğa, qar, qoz, qərar, qayda, qanun, ucqar, yəqin, tənqid, intiqam, diqqət, toqqa, saqqal, doqquz,

saqqız və s._

Söz ortasında işlənən qoşa Q samitindən birinci bir qədər kar tələffüz olunur; məs.: _baqqal, naqqa və s._ Sonundakı _Q_ samiti _X_ çalarlığında tələffüz olunan sözlərə samitlə başlanan şəkilçi bitişdirildikdə və ya söz qoşulduqda _Q_ səsi yenə _X_ çalarlığında tələffüz olunur. Lakin belə sözlərə saitlə başlanan şəkilçi bitişdirildikdə və ya söz qoşulduqda _Q__ _əvəzinə _Ğ_ tələffüz olunur; məsələn_papaq - papax - papaxçı. papaxsatan, papax - papağın dərisi, papağ aldım_ və s. _Q_ samiti aşağıdakı məqam və şəraitdə adi halda, məxrəcinə müvafiq, aydın tələffüz olunmalıdır: A) Söz başında: 1. Saitdən əvvəl: _qal, qazan, qeyd, qeyrət, qəlb, qəşəng, qiyam, qiymət, qırmızı, qol, qonaq, qönçə, quş, qucaq, qütb, qüvvə_ və s. 2. Samitdən əvvəl: _qram, qrip, qrup, qvardiya_ və s. B) Söz ortasında: 1. Saitlər arasında: _xaqan, laqeyd, əlaqə, naqis, vaqon, hüquq, həqiqət, füqəra, intiqam, məqam_ və s. 2. Saitlə cingiltili samit arasında: _İqlim, miqdar, nəqliyyat, təqdim, əqrəb, əqrəba_ və s. 3. Cingiltili sonor samitlə sait arasında: _manqal, tonqal, ilqar, yonqar, inqilab, manqa, çınqıl_ və s. 4. Kar samitlə sait arasında: _çaşqın, sısqa, asqırmaq, hıçqırmaq, aşqar, dəhqan, təhqir, təhqiq_ və s. 5. Qoşa q-dən ikincisi: _hoqqa, toqqa, saqqal,

baqqal_ və s.

_Q_ samiti bir sıra sözlərdə məqam və şəraitdən asılı olaraq aşağıdakı çalarlıqda tələffüz olunmalıdır. A) karlaşmış halda _-Q_ çalarlığında tələffüz

olunmalıdır:

1. Söz ortasında kar samitdən əvvəl yanaşı gələrsə: _nöqtə, nəqş, iqtibas, iqtisad, nöqsan, rəqs, iqtidar, məqsəd_ və s. 2. Söz ortasında qoşa _Q-__dan_ birincisi: _toqqa, çaqqal, baqqal_ və s. 3. Təkhəcalı sözlərin sonunda: _irq, şərq, fərq, zövq, şövq, məşq, fövq, dınq, danq_ və s. 4. Çoxhecalı alınma sözlərin sonunda: _məntiq, ittifaq, natiq, aşiq, şəfəq, məxluq, tədqiq, istintaq,

filoloq_və s.

B) Çoxhecalı əsil Azərbaycan sözlərinin, eləcə də çoxdan azərbaycancalaşmış bir sıra alınma sözlərin sonundakı _Q_ səsi _X_ çalarlığında tələffüz olunmalıdır: _qabax_ (qabaq), _uzax_ (uzaq), _papax_ (papaq), _otax_(otaq), _torpax_ (torpaq), _çırax_ (çıraq), _çanax_ (çanaq), _aşıx_ (aşıq), _çomax_ (çomaq). QEYD: Sonundakı _Q_ samiti karlaşmış halda tələffüz olunan sözlərə SAMITLƏ başlanan şəkilçi bitişdirildikdə və ya söz qoşulduqda _Q-NIN_ tələffüzü eynən qalır, lakin SAITLƏ başlanan şəkilçi bitişdirildikdə, söz qoşulduqda sondakı _Q_ səsi əslinə uyğun cingiltili tələffüz olunur, məsələn: _ittifaq - ittifaqdan, ittifaqda, ittifaqın, dəqiq_ - _dəqiq deyil, dəqiq olmalı_ və s. X səsi dil arxasında, kar vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə sözün əvvəlində, ortasında və təkhecalı sözlərin axırında təsadüf edilir; məs.: _xal, xalça, xalis, yaxa, yuxu, taxça, ilxı, yox, çox, tox, bax, tax və s._ Ğ səsi dil arxasında, sürtünən və çingiltili vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə sözün ortasında və axırında rast gəlmək mümkündür; məs.: _qarğı, yorğa, yağ, bağ, buğ, sağ, sağlam, torpağ, yarpağ, yazmağ, oxumağ və s._ Məlum olduğu üzrə, yazıda Q ilə bitən çoxhecalı sözlərin axırında bəzən X, bəzən də Ğ eşidilir, lakinĞ səsi nisbətən çox işlədilir, belə sözlərin axırındakı X səsinin saitlə başlanan şəkilçidən əvvəl Ğsəsinə çevrildiyini də nəzərə alaraq, orfoepiyada, həmin sözlərə sonu Ğ ilə tələffüz edilən sözlər kimi baxmaq daha məqsədəuyğundur; məs.: _torpağ-torpağa, torpağı, torpağımız, torpağda, torpağdan, yazmağ-yazmağa, yazmağda və

s._

KE səsi dil ortasında, partlayan və kar vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə sözün əvvəlində, ortasında və təkhecalı sözlərin axırında təsadüf edilir; məs.: _kök, tikməy, tülkü, kələm, sök, tük, mülk, kitab və s._ Çoxhecalı sözlərin axırında da, yazıdan fərqli olaraq, ya X(IH), ya G, ya da Y tələffüz olunur. Lakin aparılan müşahidələr köstərir ki, həmin sözlərin Y ilə tələffüzünə üstünlük verilir. Bundan əlavə, iki sait arasında da Y səsi deyildiyindən çoxhecalı sözlərin axırında Y səsinin tələffüzü məqsədə daha uyğundur; mə.s.: _inəy-inəyə, inəyi, inəysiz, inəydə, inəydən; gəlməyə-gəlməyi, gəlməydə* və s._ ____________________ * Q E Y D: Yazıda «Q» səsilə bitən çoxhecalı sözlərin axırında bəzən «X», bəzən «Ğ»; «K» səsi ilə bitənlərin axırında isə ya «X» (IH). ya da «Y» şəklində tələffüz müşahidə edilir. Bu variantların hər ikisini doğru hesab etmək olar. Lakin saitlə başlanan şəkilçidən əvvəl «Q» səsinin «Ğ» səsinə, «K»səsinin «Y» səsinə keçməsini nəzərə alaraq orfoepiya sözlüyündə də «Ğ» və «Y» variantının saxlanılmasını məsləhət

bildik.

KA səsi dil arxasında, partlayan və kar vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə rus dilindən alınan sözlərdə sözün əvvəlində, ortasında və sözün axırıpcı hecasında təsadüf olunur; məs.:_traktor, kabinet, leksika, fonetika, texnika, mexanika

və s._

Ərəb mənşəli bəzi sözlərin axırında K səsi tələffüz edilir; mos.: _hak, təsdik, ittifak, aşik, üfük, şəfək və s._ G səsi dil ortasında, partlayan və cingiltili vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu sözə sözün əvvəlində, ortasında, sonunda və sözün axırıncı hecasında rast gəlmək mümkündür. Söz axırında Nsəsi ilə birlikdə gələn G səsi bir qədər kar (K səsinə yaxın) tələffüz olunur; məs.:_ zəng, pələng, tüfəng, fişəng və s._ Y səsi dil ortasında, sürtünən və cingiltili vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə sözün əvvəlində, ortasında və axırında rast kəlmək mümkündür; məs.: _yük, yağ, iynə, düymə, yay, ay, küləy, dirəy, getməy və s._ T səsi dil önündə, partlayan və kar vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə sözün əvvəlində, ortasında və təkhecalı sözlərin axırında təsadüf edilir; məs.: _tor, tər, tir, ton, tütün, sütül, titrəmə, iti, ot, it, at, yat və s._ Bəzi alınma sözlərin axırında gələn T səsi samitlə başlanan şəkilçidən və ya sözdən əvvəl tələffüz edilmir; məs.: _doslar (dostlar), sərbəs (sərbəst), nefçi (neftçi) və

s._

D səsi dil önündə, partlayan və cingiltili vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə sözün əvvəlində, ortasında və axırında rast gəlmək olar; məs.: _diş, darı, diz, deməy, Qədir, dad, yad və s._ Sonu D ilə bitən sözlərdən sonra samitlə başlanan şəkilçi və ya söz gəldikdə həmin D səsi karlaşmış şəkildə (T səsi kimi) tələffüz olunur; məs.: _kənddən, kənd müəllimi, qənddir, bulud kəlir, qəndsiz və s._ İrəli assimilyasiya nəticəsində şəkilçinin birinci səsi olan D səsi N səsi ilə əvəz olunur; məs.:_mənnən, sənnən, yerinnən, gedənnən, axşamnan, qolumnan, dilinnən,

dilimnən və s._

S səsi dil önündə, sürtünən və kar vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə sözün əvvəlində, ortasında və təkhecalı sözlərin axırında təsadüf edilir; məs.: _sən, siz, Solmaz, Sevil, sarı, susmaq, dəsmal, Yasəmən, yasdığ, kasa, isti, tas,

yas, bas və s._

Ərəb mənşəli çoxhecalı sözlərin axırında S səsi özünü göstərir; məs.:_ iclas, təsis, ixtisas, mütəxəssis

və s._

Z səsi dil önündə, sürtünən və cingiltili vəziyyətdə tələffüz olunur. Z səsinə sözün önündə, ortasında və axırında rast gəlirik; məs.: _zəli, zəfəran, zökəm, zəlzələ, azad, azar, əzməy, əziz, saz, köz, qaz və s._ Çoxhecalı sözlərin axırında Z səsi samitlə başlayan şəkilçidən və sözdən əvvəl bir qədər kar tələffüz olunur; məs.: _almazdan, almaz mədəni, Araz çayı, dayazdır,

xoruz səsi və s._

Ş səsi dil önündə, sürtünən və kar vəziyyətdə tələffüz olunur. Ş səsi sözun əvvəlində, ortasında və axırında işlənir; məs.: _şal, şalvar, qaşıq, yaşıd, işığ, baş, daş, qaş, qarış, barış, yarış. və s._ J səsi dil önündə, sürtünən və cingiltili vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə bir sıra alınma sözlərin əvvəlində və ortasında rast gəlmək olar; məs.: _jaket, jilet, jandarma, jarqon, əjdaha, Əjdər, jüri,_ _jurnal və s._ Ç səsi dil önündə, partlayan və kar vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə sözün əvvəlində, ortasında və təkhecalı sözlərin axırında təsadüf edilir.; məs.: _çadır, çay, çeşmə, çaşmaq, açar, saçağ, parça, iç, üç, ölçü, açmağ, qaçmağ, keçməy, keçid və s._ Dissimilyasiya nəticəsində sözün axırında gələn Ç səsi D səsi qarşısında Ş səsinə keçir; məs.:_qaşdı, keşdi, aşdı, işdi və s._ C səsi dil önündə, partlayan və cinkiltili vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə sözün əvvəlində, ortasında və axırında təsadüf edilir; məs.: _cavan, can, calamaq, qoca, yonca, uca, ac, sac, güc, tac və s._ Çoxhecalı sözlərin axırında C səsi bir qədər kar (Ç səsinə oxşar) tələffüz olunur; məs.: _ağac, yalavac, çəkic, kərpic, qılınc və s._ Dissimilyasiya nəticəsində sözün axırında gələn C səsi D səsi qarşısında J səsi ilə əvəz olunur; məs.: _ağajdar, ağajda, bijdiy (bic), güjdü, kərpijdən

və s._

N səsi dil önündə, burunda və cingiltili vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə sözün əvvəlində, ortasında və axırında rast gəlmək mümkündür; məs.: _nənə, naziy, Nazlı, nanə, qonşu, yan, don, yon, yun və s._ Geri assimilyasiya nəticəsində sözün ortasında və axırında gələp N səsi M səsi ilə əvəz olunur; məs.: _zəmbil, sümbül, şəmbə, Qəmbər, kümbəz, təmbəki, ombir, ombeş, dimməz, bəyəmmir, dimmə və s._ L səsi dişdə, süzgüp və cingiltili vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə sözün əvvəlində, ortasında və axırında rast kəlmək mümkündür; məs.: _lil, limon, lif, lalə, yoldaş, yalnız, dil, bilməy, il və s._ Tələffüzdə dəyişikliyə daha çox məruz qalan səslərdən biri də L səsidir. Bu səs assimilyasiya nəticəsində T, D, S, Z, Ş, N, M, R səslərindən sonra həmin səslərə, ya da məxrəccə bunlara yaxın olan səslərə keçir. 1) T, D, S, Z, Ş səsləri ilə bitən sözlərə L səsi ilə başlanan şəkilçilər qoşulduqda, L səsi Dsəsi ilə əvəz olunur; məs.:_ atdar, otdar, otduğ, rahatdığ, dö:lətdi, addı, daddı, süddü, səsdər, hirsdəndi, qızdar, bizdər, təmizdiy, duzdu, gözdədim, işdə, başda, qaşdar, daşdar, qışdağ,

yoldaşdar və s._

2) N səsi ilə bitən sözlərə L səsi ilə başlanan şəkilçilər qoşulduqda L səsi N səsi ilə əvəz olunur; məs.: _oğlannar, gəlinnər, xannar, odunnar, insannar, aydınnığ, sinni, vijdannı, bulannığ, yamannığ və s._ 3) R səsi ilə bitən sözlərə L səsi ilə başlanan şəkilçilər qoşulduqda L səsi R səsi ilə əvəz olunur; məs.:_ qarrı, varrı, narrar, fərri, azarrı, şəhərri, ağırrığ, hünərri və s._ R səsi yuvaqda, süzgün və cingiltili vəziyyətdə tələffüz olunur. R səsinə sözün əvvəlində, ortasında və axırında rast gəlmək olar; məs.: _rica, rayon, Rəhim, radio, ruh, arx, Araz, arzu, darısqal, yar, darı, nar, tar və s._ İndiki və qeyri-qəti kələcək zamanın III şəxs cəmində -LAR şəkilçisindən əvvəl gələn R səsi assimilyasiya nəticəsində L səsinə keçir; məs.: _alıllar, oturallar, gəlillər, bilillər və s._ F səsi diş və dodaqda, sürtünən və kar vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə alınma sözlərdə sözün əvvəlində, ortasında və axırında rast gəlmək olar; məs.: _fərə, fəhlə, fason, fanar, təftiş, dəftər, səfər, torf, tərif, saf və s._ V səsi diş və dodaqda, sürtünən və cinkiltili vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə sözlərin əvvəlində, ortasında və təkhecalı sözlərin axırında rast gəlmək mümkündür; məs.: _var, ver, vur, vəlvələ, talvar, ov, qov və s._ P səsi qoşa dodaqda, partlayan və kar vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə sözün əvvəlində, ortasında və təkhecalı sözlərin axırında təsadüf edilir; məs.: _papağ, yarpağ, paltar, palçığ, qarpız, pul, sap, ip, top və s._ B səsi qoşa dodaqda, partlayan və cingiltili vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə sözün əvvəlində, ortasında və axırında rast gəlmək mümkündür; məs.: _bal, bala, yaba, çoban, daban, qab, boşqab və s._ Çoxhecalı sözlərin və şəkilçilərin axırında B səsi bir qədər karlaşır (P səsinə oxşar); məs.: _kabab, qutab, corab, kitab, hesab, alıb, gəlib və s._ M səsi qoşa dodaqda, burunda və cingiltili vəziyyətdə tələffüz olunur. Bu səsə sözün əvvəlində, ortasında və axırında rast gəlirik; məs.: _mən, min; Mirzə, pambığ, saman, şam, dam, adam və s._ ŞƏKİLÇİLƏRİN TƏLƏFFÜZÜ Tələffüzdə şəkilçilər əsasən ahəng qanununa tabe olur. Bununla yanaşı, bəzi hallarda söz əsasının son samitinin təsiri altında şəkilçinin əvvəlinci samiti assimilyasiya hadisəsinə uğrayır (bu hal xüsusən L səsi ilə başlanan şəkilçilərə aiddir). SÖZDÜZƏLDİCİ ŞƏKİLÇİLƏRİN TƏLƏFFÜZÜ 1. -ÇI, -ÇI, -ÇU, -ÇÜ: _çayçı, əməyçi, quşçu, döyüşçü _və s. 2. -LI, -LI, -LU, -LÜ, -DI, -DI, -DU, -DÜ, -RI, -RI, -RU, -RÜ, -NI, -NI, -NU, -NÜ: _yağlı, irəli, yuvalı, yüklü, gilli, qollu, atdı, ətdi, duzdu, süddü, narrı, tərri, nurru, ömürrü, qannı, sinni, enni, yunnu, yönnü_ və s. 3. -LIĞ, -LIY, -LUĞ, -LÜY, -DIĞ, -DIY, -DUĞ, -DUY, -RIĞ, -RIY, -RUĞ, -RÜY, -NIĞ, -NIY, -NUĞ, -NÜY:_ atalığ, meşəliy, qumluğ, üzümlüy, ağajdığ, tərsdiy, otduğ, döşdüy, narrığ, tərriy, zorruğ, ömürrüy, aydınnığ, dənniy, odunnuğ, gönnüy _və s. 4. -CIĞ, -CIY, -CUĞ, -CÜY: _uşaqcığ, evciy, quzucuğ, gözcüy_ və s. 5. -CIĞAZ, -CIYƏZ, -CUĞAZ, -CÜYƏZ: _uşaqcığaz, gəlinciyəz, quşcuğaz, gözcüyəz_və s. 6. -ÇA, -ÇƏ: _meydança, bağça, dəftərçə_ və

s.

7. -LAĞ, -DAĞ: _çaylağ, yaylağ, qışdağ_ və s. 8. -DAŞ: _yoldaş, sirdaş, əməkdaş_ və s. 9. -CA, -CƏ: _düşüncə, əyləncə_ və s. 10. -CIY: _körpəciy, kiçiciy_ və s. 11. -IMTIL, -UMTUL: _sarımtıl, bozumtul _ və s. 12. -RAĞ, -RƏY: _yaxşırağ, gödərəy_ və s. 13. -SIZ, -SIZ, -SUZ, -SUZ: _başsız, dilsiz, duzsuz,

sözsüz_ və s.

14. -I, -I, -U, -Ü: _yazı, çəki, qorxu, sürü._ 15. -ICI, -ICI, -UCU, -ÜCÜ: _atıcı, bilici, qurucu,

sürücü_ və s.

16. -ĞI, -ĞU, -GI, -KÜ, -KI: _çalğı, asğı, silgi, duyğu, pusğu, itki, içki, seçki_ və s. 17. -IM, -IM, -UM, -ÜM: _atım, geyim, udum, bölüm_ və

s.

18. -IĞ,-IY, -UĞ, -ÜY, -AĞ, -ƏY: _qalığ, biliy, buruğ, hörüy, yatağ, kəsəy_ və s. 19. -IŞ, -IŞ, -UŞ, -ÜŞ: _yarış, gediş, gəliş, duruş, görüş_ və s. 20. -IN, -IN: _axın, sağın, biçin, əkin_ və s. 21. -INTI, -INTI, -UNTU, -ÜNTÜ: _axıntı, tikinti, ovuntu, töküntü_ və s. 22. -INC, -INC, -UNC, -ÜNC: _qaxınc, qorxunc, sevinc,

gülünc_ və s.

23. -MA, -MƏ: _qazma, süzmə_ və s. 24. -ĞIN, -GIN: _yanğın, gərgin_ və s. 25. -ACAĞ, -ƏCƏY: _çapaçağ, siləcəy_ və s. 26. -ANAĞ, -ƏNƏY: _tozanağ, döyənəy_ və s. 27. -IR, -IR: _yatır _(dövlət),_ gəlir _(mədaxil)

və s.

28. -ĞAN: _yapışğan, qudurğan_ və s. 29. -MAĞ: _qazmağ, cırmağ_ və s. 30. -GƏ: _supürgə, döngə_ və s. 31. -GƏC: _süzgəc, üzgəc_ və s. SÖZDƏYİŞDİRİCİ ŞƏKİLÇİLƏRİN TƏLƏFFÜZÜ

CƏM ŞƏKILÇISI

Cəmlik bildirən -LAR, -LƏR şəkilçisi tələffüzdə müxtəlif şəkildə özünü göstərir; belə ki,T, D, S, Z, Ş, R, N səsləri ilə bitən sözlərdən sonra assimilyasiya nəticəsində dəyişilir və aşağıdakı şəkildə tələffüz edilir: -LAR, -LƏR, -DAR, -DƏR, -RAR, -RƏR, -NAR, -NƏR: _uşağlar, adamlar, atdar, kolxozdar, itdər, daşdar, dərsdər, narrar, yerrər, qadınnar, gəlinnər _ və s.

HAL ŞƏKILÇILƏRI

Hal şəkilçiləri yazıda olduğu kimi, tələffüzdə də, əsasən, eyni şəkildə işlənir. Lakin fərq sonu M, N səsləri ilə bitən sözlərə ismin çıxışlıq halında -NAN, -NƏN şəkilçilərinin qoşulması ilə meydapa çıxır. _YIYƏLIK HAL._ -IN, -IN, -UN, -UN (samitlə bitənlərdə): _kitabın, ətin, unun, bütün_ və s.: -NIN, -NIN, -NUN, -NÜN (saitlə bitənlərdə): _atanın, Əlinin, qutunun, ütünün_ və s. _YÖNLÜK HAL._ -A, -Ə (samitlə bitənlərdə), -YA, -YƏ (sait lə bitənlərdə): _kitaba, quşa, evə, çölə, quzuya,

körpüyə_ və s.

_TƏSIRLIK HAL._ -I, -I, -U, -Ü (samitlə bitənlərdə), -NI, -NI, -NU, -NÜ (saitlə bitənlərdə):_atı, iti, otu, südü_ və s.; _qapını, əlini, qutunu, düyünü_ və s. _YERLIK HAL._ -DA, -DƏ: _otağda, dəftərdə_ və s. _ÇIXIŞLIQ HAL._ -DAN, -DƏN, -NAN, -NƏN: _anadan, işdən, sürüdən, nənəmnən, nənənnən, işimnən, işinnən, bostannan,

meydannan_ və s.

MƏNSUBIYYƏT ŞƏKILÇILƏRI Tələffüzdə də mənsubiyyət şəkilçiləri yazıda olduğu kimidir. Lakin saitlə bitən əsaslardan sonra gələn I və II şəxs cəmin mənsubiyyət şəkilçilərinin ilk saiti qısa

tələffüz edilir.

_I şəxs təkdə:_ -IM, -IM, -UM, -ÜM (samitlə bitənlərdə), -M (saitlə bitənlərdə); məs.:_kitabım, qələmim, quşum, gözüm, anam, nənəm_ və s. _I şəxs cəmdə:_ -IMIZ, -IMIZ, -UMUZ, -ÜMÜZ (samitlə bitənlərdə), -MIZ, -MIZ, -MUZ, -MÜZ (saitlə bitənlərdə); məs.: _atımız, işimiz, qolumuz, sözümüz, atamız,

nənəmiz_və s.

_II şəxs təkdə:_ -IN, -IN, -UN, -ÜN (samitlə bitənlərdə), -N (saitlə bətənlərdə), məs.:_başın, əlin, qollun, gözün, atan, məqalən_ və s. _II şəxs cəmdə:_ -INIZ, -INIZ, -UNUZ, -ÜNÜZ (samitlə bitənlərdə), -NIZ, -NIZ, -NUZ, -NÜZ(saitlə bitənlərdə); məs.: _ayağınız, beliniz, yurdunuz, sözünüz, yazınız, nənəniz, yuxunuz, sürünüz_ və s. _III şəxs tək və cəmdə:_ -I, -I, -U, -Ü (samitlə bitənlərdə), -SI, -SI, -SU, -SÜ (saitlə bitənlərdə); məs.: _papağı, işi, qolu, gözü, yazısı, nəvəsi, quzusu,

ütüsü_.

XƏBƏRLIK ŞƏKILÇILƏRI Xəbər şəkilçilərinin işlənməsində yazıdan fərqli olaraq tələffüzdə gözə çarpan xüsusiyyət _II şəxs cəmdə_ -SINIZ, -SINIZ, -SUNUZ, -SÜNÜZ şəkilçilərnin əvəzinə -SIZ, -SIZ, -SUZ, -SÜZ şəkilçilərinin

işlənməsidir.

_I şəxs təkdə:_ -AM, -ƏM (samitlə bitənlərdə), -YAM, -YƏM (saitlə bitənlərdə); məs.: qardaşam, ma:vinəm, yaxşıyam, mənəm, işçiyəm, tələbəyəm, tələbeyəm*, yazıram, kələcəyəm.

________________

* Q E Y D: Geniş damaq saitləri ilə (A, Ə) bitən sözlərə _I şəxs_ xəbərlik şəkilçiləri qoşulduqda sözün axırında olan A, Ə səsləri Y səsinin təsiri altında dar E səsinə keçir. _I şəxs cəmdə:_ -IĞ, -IY, -UĞ, -ÜY (samitlə bitənlərdə), -YIĞ, -YIY, -YUĞ, -YÜY (saitlə bitənlərdə); məs.: _qardaşığ, ma:viniy, yaxşıyığ, ovçuyuğ, qaçırığ, körəriy, oxuyuruğ_ və s. _II şəxs təkdə:_ -SAN, -SƏN; məs.: _qardaşsan, işçisən, yaxşısan, sənsən, tələbəsən_və s. _II şəxs cəmdə:_ -SIZ, -SIZ, -SUZ, -SÜZ; məs.: _qardaşsız, almısız, tələbəsiz, ovçusuz, yorğunsuz, görmüsüz,

qurursuz_ və s.

_III şəxs tək və cəmdə:_ -DIR, -DIR, -DUR, -DÜR; məs.: _qardaşdır, tələbədir, qulluğçudur, alacaqdır, almışdır_ və s. Xəbərlik kateqoriyasının inkarı deyil zərfi ilə ifadə olunur; məs.: _tələbə deyiləm, deyilsən, deyildir, deyilik,

deyilsiz..._

Xəbərlik kateqoriyasının keçmişi tələffüzdə samitlə bitənlərdə _-dı, -di, -du, -dü, -mış, -miş, -muş, -müş,_ saitlə bitənlərdə isə _-ydı, -ydi, -ydu, -ydü, -ymış, -ymiş, -ymuş, -ymüş _ şəkilçiləri ilə ifadə olunur; məs.: _adamdı, məllimdi, turşudu, ateydı, nəveydi, qoruqçuydu, gözətçiydi, döyüşçüydü, qurtmuş, tələbeymiş, planmış, dəcəlmiş, savadlıymış, işgüzarmış, odunçuymuş, döyüşçüymüş_ və s. SIRA SAY ŞƏKILÇILƏRI Sıra say şəkilçiləri də tələffüzdə yazıda olduqu kimi -INCI, -INCI, -UNCU, -ÜNCÜ(samitlə bitənlərdə), -NCI, -NCI (saitlə bitənlərdə) şəkilçiləri ilə ifadə olunur; məs.:_qırxıncı, birinci, onunçu, üçüncü, yeddinci..._ Felin inkar şəkilçiləri Ədəbi tələffüzdə də felin inkar şəkilçiləri yazıda olduqu kimi -M, -MA, -MƏ şəkilçiləri ilə ifadə olunur. Lakin bu şəkilçilərdən sonra Y səsi ilə başlanan şəkilçilər gəldikdəY səsinin təsiri altında şəkilçinin A səsi I səsi ilə, Ə səsi isə I səsi ilə əvəz olunur; məs.: _almır, gəlmir, yazmamış, gəlməmiş, yazmıyacağ, gəlmiyəcəy_ və s. FELIN ZAMAN ŞƏKILÇILƏRI _Şühudi keçmiş:_ -DI, -DI, -DU, -DÜ: _aldı, gəldi, oxudu,

gördü._

_Nəqli keçmiş:_ -MIŞ, -MIŞ, -MUŞ, -MÜŞ; _almış, gəlmiş, durmuş, döymüş_ və s. Nəqli keçmişin _II şəxs tək və cəmində_ tələffüzdə zaman şəkilçisinin sonunda gələnŞ səsi düşür və zaman şəkilçiləri -MI, -MI, -MU, -MÜ ilə ifadə olunur; məs.:_dözmüsən, yazmısız, demisiz, durmusuz, düşmüsüz_ və

s.

Bundan əlavə, nəqli keçmiş _(birinci şəxsdən başqa)_ -IB, -IB, -UB, -ÜB şəkilçiləri ilə də ifadə olunur; məs.: _alıbsan, gəlibsən, alıbsız, gəlibsiz, alıb,

gəlib_ və s.

_İndiki zaman: -_IR,-IR,-UR, -ÜR (samitlə bitənlərdə); -YIR, -YIR, -YUR, -YÜR (saitlə bitənlərdə); məs.: _atır, deyir, durur, görür, oynUyur, gözdÜyür, quruyur, durulur..._ _Qəti gələcək zaman:_ -ACAĞ, -ƏCƏY (samitlə bitənlərdə), -YACAĞ, -YƏCƏY (saitlə bitənlərdə); məs.: _danışacağ, gəzəcəy, oxuyacağ, gözdIyəcəy,

deyəcəy_ və s.

_Qeyri-qəti gələcək zaman:_ -AR, -ƏR (samitlə bitənlərdə), -YAR, -YƏR (saitlə bitənlərdə); məs.: _yıxar, tikər, axar, içər, başdIyar, işdIyər, bürüyər, gözdIyər._ Xəbər formasının hekayəsinin şəkilçiləri _Xəbər formasının hekayəsi _-DI, -DI, -DU, -DÜ şəkilçiləri ilə ifadə olunur; məs.:_danışırdı, almışdı, gedəcəydi, oxuyardı, görərdi_ və s. _Xəbər formasının rəvayəti_ -MIŞ, -MIŞ, -MUŞ, -MÜŞ şəkilçiləri ilə ifadə olunur; məs.:_yazırmış, getmişmiş, deyəcəymşi, oxuyarmış_ və s. FELIN FORMA ŞƏKILÇILƏRI ƏMR FORMASININ ŞƏKILÇILƏRI _I şəxs təkdə:_ -IM, -IM, -UM, -ÜM (samitlə,bitənlərdə), -YIM, -YIM, -YUM, -YÜM(saitlə bitənlərdə); məs.: _alım, gedim, qurum, görüm, başDIyım, işDIyim, oxuyum, bürünüm _və s. _I şəxs cəmdə:_ -AĞ, -ƏY (samitlə bitənlərdə), -YAĞ, -YƏY (saitlə bitənlərdə); məs.:_yayağ, gedəy, başDIyağ, işDIyəy_ və s. _II şəxs cəmdə:_ -IN, -IN, -UN, -ÜN (samitlə bitənlərdə) -YIN, -YIN, -YUN, -YÜN (saitlə bitənlərdə); məs.: _açın, tikin, durun, hörün, bağlıyın, işDIyin, qoruyun, bürüyün_ və s. _III şəxs tək və cəmdə:_ -SIN, -SIN, -SUN, -SÜN; məs.: _qalsın, getsin, uçsun, görsün, oxusun, düşünsün, başDAsın, işDƏsin_ və s. ARZU FORMASININ ŞƏKILÇILƏRI Tələffüzdə arzu formasının keçmişinin işlənməsində gözə çarpan xüsusiyyət bupdan ibarətdir ki, burada yazıdan fərqli olaraq, forma şəkilçisi bir cür, yəni sözün ahənginə tabe olmayaraq -EY şəklində işlənir. _İndiki zamanda:_ -A, -Ə (samitlə bitənlərdə), -YA, -YƏ (saitlə bitənlərdə); məs.: _yaza, gələ, oxuya,

sürüyə_ və s.

_Keçmiş zamanda:_ -EYDI, -EYMIŞ, -YEYDI; məs.: _aleydi, gedeydi, oxuyeydi, göreydi, süreydi, qaçeymiş_ və s. ŞƏRT FORMASININ ŞƏKILÇILƏRI Tələffüzdə şərt formasının keçmişi yazıdan fərqli olaraq bir cür, yəni -SEY şəklində ifadə olunur. _İNDIKI ZAMANDA:_ -SA, -SƏ; məs.: _başdasa, görsə, oxusa,

bürüsə_ və s.

_KEÇMIŞ ZAMANDA:_ -SEYDI, -SEYMIŞ; məs.: _alseydi, getseydi, oxuseydi, verseymiş, yazseymiş_ və s. _İNDIKI ZAMANDA:_ -MALI, -MƏLI; məs.: _almalı, gəlməli, oxumalı, görməli_ və s. _KEÇMIŞ ZAMANDA:_ -MALIYDI, -MƏLIYDI, -MALIYMIŞ, -MƏLIYMIŞ; məs.: _yazmalıydı, getməliydi, görməliymiş, qaçmalıymış_ və s. LAZIM FORMASININ ŞƏKILÇILƏRI _İNDIKI ZAMANDA:_ -ASI, -ƏSI (samitlə bitənlərdə), -YASI, -YƏSI (saitlə bitənlərdə); məs.: _qazası, verəsi, oxuyası, bürüyəsi_ və s. _KEÇMIŞ ZAMANDA:_ -ASIYDI, -ƏSIYDI, -ASIYMIŞ, -ƏSIYMIŞ (samitlə bitənlərdə), -YASIYDI, -YƏSIYDI, -YASIYMIŞ, -YƏSIYMIŞ (saitlə bitənlərdə); məs.: _uçasıydı, gedəsiydi, oxuyasıydı, yeyəsiydi, oxuyasıymış, görəsiymiş_ və s. DAVAM FORMASININ ŞƏKILÇILƏRI _İNDIKI ZAMANDA:_ -MAĞDA, -MƏYDƏ; məs.: _yazmağda,

getməydə_ və s.

_KEÇMIŞ ZAMANDA:_ -MAĞDEYDI, -MƏYDEYDI, -MAĞDEYMIŞ, -MƏYDEYMIŞ; məs.: _qaçmağdeydi, görməydeydi, qalmağdeymiş, kəzməydeymiş_və s. _SUAL ŞƏKILÇILƏRI:_ -MI, -MI, -MU, -MÜ; məs.: _aldımı, getdimi, oxudumu, gördümü_ və s. FELI BAĞLAMA ŞƏKILÇILƏRI 1. -IB, -IB, -UB, -ÜB (samitlə bitənlərdə), -YIB, -YIB, -YUB, -YÜB (saitlə bitənlərdə); feli bağlama şəkilçilərinin axırdakı B səsi bir qədər kar tələffüz edi- lir; mə s.: _alıb, gəlib, oxuyub, bürüyüb, işDIyib_ və

s.

2. -ARAĞ, -ƏRƏY (samitlə bitənlərdə), -YARAĞ, -YƏRƏY (saitlə bitənlərdə); məs.:_qaçarağ, deyərəy, başDIyarağ, işDIyərəy_ və s. 3. -ANDA, -ƏNDƏ (samitlə bitənlərdə), -YANDA, -YƏNDƏ (saitlə bitənlərdə); məs.:_alanda, gələndə, oxuyanda, sürüyəndə_ və s. 4. -INCA, -INCƏ, -UNCA, -ÜNCƏ (samitlə bitənlərdə), -YINCA, -YINCƏ, -YUNCA, -YÜNCƏ (saitlə bitənlərdə); məs.: _çıxınca, girincə, uçunca, üzüncə, oxuyunca, görüncə, bilincə, bürüyüncə_ və s. 5. -DIĞCA, -DIYCƏ, -DUĞCA, -DÜYCƏ; məs.: _danışdığca,_ _dediycə, oxuduğca, gördüycə_ və s. 6. -DIĞDA, -DIYDƏ, -DUĞDA, -DÜYDƏ; məs.: _axtardığda, bildiydə, qurduğda, sökdüydə_ və s. 7. -DIĞDAN, -DIYDƏN, -DUĞDAN, -DUYDƏN; məs.: _axtardığdan, oxuduğdan, kördüydən_ və s. 8. -ANNAN, -ƏNNƏN _SONRA;_ məs.: YAZANNAN _SONRA_, GÖRƏNNƏN _SONRA _ və s. 9. -MADAN, -MƏDƏN; məs.: _almadan, görmədən_ və s. 10. -MAMIŞ, -MƏMIŞ; məs.: _almamış, getməmiş_ və

s.

11. -ARKAN, -ƏRKƏN (samitlə bitənlərdə), -YARKƏN, YƏRKƏN (saitlə bitənlərdə); məs.: _bağlıyarkan, birləşərkən, qaçarkən, yeyərkən_ və s. 12. -MIŞKƏN, -MIŞKƏN; məs.: _aparmışkən, gətirmişkən_ və s. 13. -AR, -MAZ, -ƏR, -MƏZ; məs.: _yazar, yazmaz, kələr, kəlməz_ və s. 14. -ALI, -ƏLI (samitlə bitənlərdə), -YALI, -YƏLI (saitlə bitənlərdə) ; məs.: _yazalı, gedəli,

oxuyalı_ və s.

15. -ANI, -ƏNI; məs.: _yazanı, gələni_ və s. Məsdər şəkilçiləri -MAĞ, -MƏY; məs.: _yazmağ, görməy, oxumağ_ və s. ZƏRF ŞƏKILÇILƏRI 1. -CA, -CƏ; məs.: _məncə, qabağca, rahatca_ və

s.

2. -CASINA, -CƏSINƏ; məs.: _qəhrəmancasına, kommunistcəsinə_ və s. 3. -CADAN, -CƏDƏN; məs.: _yavaşcadan,

öncədən_ və s.

4. -NƏN, -NAN; məs.: _tədricnən, asanNIĞnan_ və

s.

5. -DAN, -DƏN; məs.: _çoxdan, tezdən,

bərkdən_ və s.

ütüynən _və s.

2. Üçün qoşması tələffüzdə ahəngə tabe olaraq. -ÇIN, -ÇIN, -ÇUN, -ÇÜN şəklində sözə bitişik halda işlənir; məs.: _oxumağçın, işdəməyçin, onunçun, özümçün,

səninçin_ və s.

zaman: 03:43

Hiç yorum yok:

Bunu E-postayla Gönder

BlogThis!

Twitter'da

Paylaş

Facebook'ta

Paylaş

Pinterest'te

Paylaş

Etiketler: Azərbaycan dilinin orfoepiya lüğəti

,

Azərbaycan dilinin orfoepiya sözlüyü (lüğəti)

,

AZƏRBAYCAN DİLİNİN ORFOEPİYA SÖZLÜYÜ (LÜĞƏTİ)

,

orfoepiya lüğəti

,

sözlərin düzgün oxunuşu

Ana Sayfa

Kaydol: Kayıtlar (Atom) BILINMƏYƏN HƏQIQƏTLƏR (YOUTUBE KANALI) Orbitlərdəki "sənət" BILINMƏYƏN HƏQIQƏTLƏR

Youtube kanalı

TÜRK İSLAM BIRLIYI XƏRITƏSI Türk İslam Birliği haritası

FOSIL MUZEYI

Bitki və canlıların daşlaşmış qalıqları hər şeyin TƏKAMÜL mexanizmləri ƏSASINDA DEYİL, ALLAH tərəfindən YARADILDIĞINI

SÜBUT EDİR

BIOMIMETIKA

Texnologiya təbiəti təqlid edir BIOLOGIYA MÜƏLLIMLƏRI VƏ ŞAGIRDLƏR ÜÇÜN YENI SAYT

Biologiya.az

HƏYATIN MƏNŞƏYI VƏ CANLILARIN YAŞI www.paleontologiya.az TƏKAMÜL SAXTAKARLIQLARINA ELMI CAVABLAR tekamulculerecavab.com DESIGN STUDIO 313 (313 VEB DIZAYN STUDIYASI) YARADILIŞ ELMİ HƏQİQƏTİNİN bütün dünyaya bəyan edilməsi və QURAN ƏXLAQININ bütün insanlar arasında yayılması üçün “Hər həftə yeni bir sayt” TÖVSIYƏ OLUNAN SAYTLAR * Xeyirlərdə yarışmaq (Üstün mömin əxlaqı) * Qaranlıq təhlükə: Mövhumatçılıq * Bitkilərdəki yaradılış möcüzəsi * Allah üçün yaşamaq * Allahın təbiətdə yaratması * Təkamülün fosillər qarşısındakı məğlubiyyəti * Hormon möcüzəsi * Kainatın yaradılışı * Yaşıl Möcüzə: Fotosintez * Dünya həyatında bütün zövqləri tükədənlər * Design Studio 313 (313 Veb Dizayn Studiyası)

AYƏ AXTAR

Qurandan söz və ya cümlə axtara bilər, həm də mövzular üzrə ayələri oxuya bilərsiniz İSLAM TERRORU LƏNƏTLƏYIR İslam Dini sevgi dinidir. İslam terrorun mənbəyi deyil, həllidir QARANLIQ TƏHLÜKƏ: MÖVHUMATÇILIQ Mövhumatçıların problemi, dinlərini xurafatlardan öyrənmələridir. Qaynaq xurafatlar olduqda din adına terrorizm asanlıqla yayılar. Buna qarşı yeganə həll yolu Qurandakı əsl dindir. Bu saytda radikalizmə qarşı tənqidləriylə ön plana çıxan bəzi qərbli islamofobiyaçıların iddialarına və mövhumatçılarin qorxunc məntiqlərinə cavablar verilir. İslama aid edilməyə çalışılan saxta mövhumatçı dinin müxtəlif mənbələrində verilən iddialarının əsassızlığı Qurandan misallar gətirilərək izah olunur.

ASTRONOMIYA.AZ

Astronomiya.az saytı qalaktikalar, ulduzlar, planetlər, kometlər və digər səma cisimlərinin hərəkəti, quruluşu, mənşəyi və inkişafını araşdıran və nəticələri sadə dildə izah edən

elm portalıdır.

BITKILƏR ALƏMI

ELMİ DƏİLLƏR bütün varlıqlar kimi BİTKİLƏRin də qüsursuz dizaynları ilə birlikdə Allah tərəfindən YARADILDIĞINI sübut

edir

YARADILIŞ ATLASI

Təkamül nəzəriyyəsini (Yaradılışı inkar edən nəzəriyyəni) elmi dəlillərlə yerləbir edən möhtəşəm əsər

ZÜLAL MÖCÜZƏSİ

Bu saytda həyatın təməl daşı sayılan zülalların bəzi xüsusiyyətləri izah edilməklə insanlara həyatın necə başladığına dair sualın yalnız bir həqiqi cavabı veriləcəkdir. Bu cavab belədir: həyat üstün və güclü bir Yaradıcı olan Allahın yaradışı ilə başlamışdır.

İNSAN MÖCÜZƏSI

İnsan heç bir zaman təkamül keçirməmişdir FOSIL MUZEYI (YARADILIŞ MUZEYI) 350 mln-dan çox fosil (daşlaşmış canlı qalığı) YARADILIŞI

İSBAT EDİR

QURANDA TƏKAMÜL NƏZƏRIYYƏSINƏ DƏLIL YOXDUR Quran ayələrindən təkamül nəzəriyyəsinə dəlil gətirməyə çalışanlar yanılır HƏYATIN HƏQIQI MƏNŞƏYI Elm Təkamül nəzəriyyəsini təkzib edib Yaradılışı sübut

edir!

ELM TARIXININ ƏN BÖYÜK YALANI: DARVINIZM Müasir elm göstərir ki, Təkamül Nəzəriyyəsi ən kiçik bir doğru cəhəti belə olmayan doqmatik inancdan başqa bir şey

deyildir.

TƏKAMÜL NƏZƏRIYYƏSININ SÜQUTU Elm Təkamülü yox, Yaradılışı sübut edir TƏKAMÜLÜN MIKROBIOLOJI ÇÖKÜŞÜ Bu kitabın mövzusu, insan bədəninin təməli olan hüceyrədir. Bu gün təkamül nəzəriyyəsi, xüsusilə mikrobioloji səviyyədə, tamamilə çökmüş vəziyyətdədir. Bu kitabçanın məqsədi isə, təkamül nəzəriyyəsinin bu elmi çöküşünü gözlər önünə sərmək və yaradılış həqiqətinin mikrobioloji səviyyədəki bəzi dəlillərini ortaya qoymaqdır. BƏDƏNIMIZDƏKI MÖCÜZƏLƏR Bütün canlılar kimi insanı da Allah yaratmışdır AXIRZAMAN VƏ HZ. MEHDI (Ə.S) HAQQINDA ƏTRAFLI MƏLUMAT Yaşadığımız dövrdə hz. Mehdi (ə.s)-ın bütün zühur əlamətləri gerçəkləşmişdir

ALLAHIN ADLARI

De: “İstər Allah deyib çağırın, istərsə də Mərhəmətli deyib çağırın. Necə çağırsanız da, hər halda ən gözəl adlar Ona məxsusdur”. Namazını nə uca səslə, nə də pıçıltı ilə qıl. Bunların arasında orta bir yol tut. (İsra

surəsi / 110)

QURAN ƏXLAQI

Quranda insanlara kübar, təvazökar, etibarlı, şəfqətli, fədakar və səmimi olmaları əmr edilir. Dünya yalnız Allahın izni ilə Quran əxlaqını yaşamaqla nifrət, kin və zülmdən azad

olar.

QURAN YETƏRLIDIR

Məgər (müşriklər) oxunmaqda olan Kitabı sənə nazil etməyimiz onlara kifayət etmədimi? Həqiqətən, bunda iman gətirən bir tayfa üçün həm mərhəmət, həm də öyüd-nəsihət (ibrət) vardır! (Ənkəbut surəsi, 51) Biz bu Quranda insanlar üçün hər cür məsəli müfəssəl izah etdik. Lakin insanların çoxu yalnız küfrü seçdi. (İsra surəsi, 89) QULAQ ARDINA VURULAN QURAN HÖKMLƏRI Bəzi insanlar dinə inandıqları və Quranı demək olar ki, hər gün oxuduqları halda Quranın bəzi ayələrini qulaqardına vurur, onlara etinasız münasibət göstərirlər. Bu zaman onlar Quran hökmlərinə bilərəkdən etinasızlıqla yanaşmağın Allah dərgahında onlara nə qədər böyük məsuliyyət yüklənəcəyini və onları Allah rizasından necə uzaqlaşdıracağını isə əsla

fikirləşmirlər.

XALQLARIN HƏLAKI

Bu saytda Qurani-Kərim ayələrinin, arxeoloji və tarixi tədqiqatların nəticələri əsasında adı Quranda çəkilən xalqların həlak olmasından əvvəl baş vermiş hadisələr təhlil edilib. Keçmiş xalqların başına gələnlər bəşəriyyət

üçün ibrətdir.

QIYAMƏT ƏLAMƏTLƏRI Quran ayələri işığında Qiyamət Günü və gerçəkləşən Qiyamət Əlamətləri

KAMIL İMAN

Allah Quranı insanlara yol göstərici olaraq endirmişdir. Quran əxlaqının tam mənada yaşanması yalnız ayələrin hamısının birdən tətbiq olunması ilə mümkündür. NÜMUNƏVI MÜSƏLMAN QADIN HZ. MƏRYƏM Hz. Məryəmin qadınlara nümunə olan üstün əxlaqı və Quran əxlaqında qadına verilən dəyərdən bəhs edilir HZ. MEHDI (Ə.S)-IN ÇIXIŞ ƏLAMƏTLƏRI VƏ XÜSUSIYYƏTLƏRI Hz. Mehdi (ə.s)-ın bütün zühur əlamətləri gerçəkləşmişdir HZ. MEHDI (Ə.S) HZ. İBRAHIM (Ə.S)-IN NƏSLINDƏNDIR Hz. Mehdi (ə.s) haqqında geniş məlumat QURAN MÖCÜZƏLƏRI Bu möcüzələr Quranın Allahın sözü olduğunu sübut edir İDEALIZM, MATRIX FƏLSƏFƏSI VƏ MADDƏNIN ƏSLI Biz heç vaxt maddənin əsli ilə ünsiyyətdə ola bilmərik ZAMANSIZLIQ VƏ TALE HƏQIQƏTI Yer üzündə baş verən və sizin başınıza gələn elə bir müsibət yoxdur ki, Biz onu yaratmamışdan əvvəl o, Yazıda müəyyən edilmiş olmasın. Şübhəsiz ki, bu, Allah üçün çox asandır. (Hədid surəsi, 22) ECAZKAR CANLILAR (UŞAQLAR ÜÇÜN) Allahın canlılarda təcəssüm edən üstün sənəti, ağlı və

elmi

HƏR ŞEYDƏ XEYIR GÖRMƏK ...Ola bilsin ki, sevmədiyiniz bir şey sizin üçün xeyirli, sevdiyiniz bir şey isə sizin üçün zərərli olsun. Allah bilir, siz isə bunu bilmirsiniz. (Bəqərə surəsi, 216)

GIZLI ƏZABLAR

Bu saytın məqsədi, təkcə insanlara niyə bədbəxt olduqlarını, hansı səmimiyyətsiz hərəkətlərin özlərinə əzab olaraq geri qayıtdığını, dünyada və axirətdə özlərini nə kimi təhlükələrin gözlədiyini bildirmək deyil, hər şeydən əvvəl onlara bu ruh halından xilas olmağın, səmimiyyəti qazanmağın yollarını göstərməkdir. DÖVLƏTƏ BAĞLILIĞIN ÖNƏMI Bu saytda dövlətə qarşı çıxan qurumların yanlış yolda olduqları və millətimizin gələcəyi üçün güclü və təsirli dövlət quruluşunun zəruriliyindən bəhs edilir. Vətənini və millətini sevən hər kəs bu həqiqət üzərində düşünməli və siyasi düşüncələrini buna görə tənzimləməlidir. DÜŞÜNƏN İNSAN JURNALI Hamının rahat şəkildə anlayacağı yüksək keyfiyyətli elmi-kütləvi, mənəvi-psixoloji "Düşünən İnsan" jurnalındakı məlumatlar heç bir zaman aktuallığını itirməyən, insan həyatına istiqamət verən mövzular arasından seçilir. Bu jurnal insanın dərin düşünməsinə, yaradılış məqsədinə uyğun yaşamasına səbəb olacaq məqalələri əhatə edir. Jurnalın hər sayında DVD film hədiyyə edilir. MÜASIR AZƏRBAYCAN DILI (FONETIKA, ORFOEPIYA, ORFOQRAFIYA) Harikalar Tic. teması. Tema resimleri TommyIX tarafından tasarlanmıştır. Blogger tarafından desteklenmektedir.

Details

Image Url

HTML Url

Moderation By

More Annotations

Daniel Brown

2020-11-22 04:22:43

Daniel Brown

2020-11-22 04:22:44

Daniel Brown

2020-11-22 04:22:49

Daniel Brown

2020-11-22 04:22:49

Daniel Brown

2020-11-22 04:22:50

Daniel Brown

2020-11-22 04:22:51

Daniel Brown

2020-11-22 04:22:58

Daniel Brown

2020-11-22 04:22:58

Daniel Brown

2020-11-22 04:23:01

Daniel Brown

2020-11-22 04:23:04

Daniel Brown

2020-11-22 04:23:06

Daniel Brown

2020-11-22 04:23:07

Favourite Annotations

Daniel Brown

2020-05-19 03:33:37

Daniel Brown

2020-05-19 03:34:25

Daniel Brown

2020-05-19 03:34:31

Daniel Brown

2020-05-19 03:34:39

Daniel Brown

2020-05-19 03:35:45

Daniel Brown

2020-05-19 03:35:57

Daniel Brown

2020-05-19 03:36:14

Daniel Brown

2020-05-19 03:36:23

Daniel Brown

2020-05-19 03:36:31

Daniel Brown

2020-05-19 03:36:50

Daniel Brown

2020-05-19 03:37:16

Daniel Brown

2020-05-19 03:37:33

Text

ağılnan,

THIS PAGE

PAGE

THIS PAGE

PAGE

orfoepik

ahənginə

PAGE

tüfəng

ağılnan,

THIS PAGE

PAGE

THIS PAGE

PAGE

orfoepik

ahənginə

PAGE

tüfəng

ağılnan,

THIS PAGE

PAGE

THIS PAGE

PAGE

orfoepik

PAGE

tüfəng

ahənginə

ağılnan,

THIS PAGE